O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Efiroselluloza  plastmassalari. 

Bular  sellulozaga  (C

6

H

10

O

5

)n  turli 

kimyoviy  moddalar  ta‟sir  ettirish  natijasida  olinadi.  Tovar  ishlab  chiqarishda 

ularni  olti  turi ishlatiladi. 

1.

 

Selluloid.  Sellulozadan  azot  kislotasi  (HNO

3

)  ta‟sirida  olinib,  puflash 

usulida  bolalar  uchun  shaqildoqlari  ishlab  chiqarishda  qo„llaniladi.  Tez 

alangalanib  yonishi sababli ishlatilishi  chegaralangan. 

2.

 

Triatsetat  plyonkasi.  Sellulozaga  sirka  kislotasi  (CH

3

COOH)  ta‟sir 

ettirib  olinadi.  Tiniq  va  pishiqligi  uchun  kinofotoplyonkalar  va  ultrabinafsha 

nurlarini  o„tkazish  qobiliyatiga  egaligi  sababli  issiqxonalar  ustini  yopish  uchun 

plyonka ishlab chiqarishda ishlatiladi. 

3.

 

Atsetat  tolasi.  Triatsetat  qatronidan  olinib  trikotaj  buyumlar  ishlab 

chiqarishda qo„llaniladi.  Uning  salbiy xususiyati  - issiq suvda ilrishishidir. 

4.

 

Sellofan  plyonkasi.  Sellulozadan  natriy  ishqori  (NaOH)  va  serouglerod 

(CS

2

)  ta‟sirida  olinib,  tiniqligi  uchun  gullarni  o„rashda  ishlatiladi.  Ammo  u 

namga chidamsiz  va qog„ozday yonadi. 

5.

 

Viskoza  tolasi.  Bu  sellulozani  ksantogenatidan  ROC(SH)=S  olinib, 

gazlama  to„qishda  ishlatiladi.  Viskoza  gazlamasi  tabiiy  ipakdan  yaltiroqligi, 

qog„ozday yonishi va namga chidamsizligi  bilan  farq qiladi. 

6.

 

Etrol.  Sellulozani  triatsetati  asosida  bo„r,  pigment  (bo„yoq  kukuni)  va 

to„yingan  yog„och  massalari  qo„shib  olinadi.  Yonmaydigan  va  yaxshi 

silliqlanadigan  bo„lganligi  sababli,  avtomashinani  nil  chambaragi,  telefon 

apparatining  qobig„i  (ust  qismi)  ko„zoynak  gаrdishi  va  avtoruchkalar  ishlab 

chiqarishda  ishlatiladi.  Etrol  so„zi  keng  ishlatiladigan  sohalar  (elektro-teleradio) 

nomlarining  bosh harflaridan kelib  chiqqan.