O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti



Download 2,17 Mb.
Pdf ko'rish
bet66/416
Sana02.01.2022
Hajmi2,17 Mb.
#309226
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   416
Bog'liq
Tovarshunoslik. O‘quv qo‘llanma

Subtropik  va  tropik  mevalar

Subtropik  - tsitrus mevalarga anjir, anor, 

xurmo;  tropik  mevalarga  banan,  ananas,  xurmo  kiradi.  Subtropik  mevalar 



87 

 

Zakavkaze  respublikalari,  O„rta  Osiyo,  Qrimda  etishtiriladi,  tropik  mevalar  esa 



bizning  mamlakatimizda  o„smaydi.  

Tsitrus  ekinlarga  apelsin,  mandarin,  limon  va  greyfrutlar  kiradi.  Ularning 

hammasi juda mazali bo„lib, qand moddasi (3 dan 9% gacha), kislota (1 dan 6% 

gacha),  pektin,  shuningdek,  mineral  moddalar  (kaltsiy,  fosfor  kabi)  ko„p,  S 

vitamini  va  undan  birmuncha kamroq V, R va A vitaminlari bor. Tsitrus mevalar 

tabiiy  holicha  iste‟mol  qilinadi.  Ulardan  sharbat,  murabbo, jele, tsukat, konserva 

(bankada),  limon  kislotasi,  pektin  tayyorlanadi,  ular  likyor-aroq  mahsulotlari 

ishlab  chiqarishda  ham  ko„p  ishlatiladi;  po„stidan  qandolat  va  attorlik  sanoati 

uchun qimmatbaho, xushbo„y efir moyi olinadi.   

Apelsin

 

mevasining 



tuzilishi 

tekis 


Pupochniy, 

Korolyok 

nav 

apelsinlarning  eti  yumshoq  va  po„sti  qizg„ish



 

bo„ladi.  Barcha  turdagi  apelsinlar 

tuzilishi  va  po„stining  qalinligiga  qarab,  qalin  va  yupqa  po„stli,  shakliga  ko„ra, 

yumaloq  va  ovalsimon;  urug„ining  bor-yo„qligi  jihatidan  urug„li  va  urug„siz; 

pishish  muddatiga  qarab,  ertagi  va  kechki;  yirik-maydaligi  jihatidan  yirik  va 

o„rtacha  xillarga  bo„linadi.  Mevaning  eti  sersuv,  shirin  yoki  nordon  ta‟mli;  9-13 

tilimchadan  iborat.  Suxumskiy,  Pupochniy,  Korolyok,  Yaffiyskiy,  Vashington-

naveli  apelsinlari  eng yaxshi  navlardir.   

Savdoga chiqariladigan apelsin yangi va sog„,

 

qo„ng„ir yoki och qo„ng„ir 



rangli,  kasallanmagan  bo„lishi  lozim;  yirik-maydaligi  jihatidan  mevaning 

kundalang  diametri  kamida  50 



mm

  bo„lishi  kerak.  Ko„kimtirroq,  sal  jigar  rang 

dog„i

 

bor,  tikin  kasali  tekkan,  kulli  zamburug„cha



7

  izi  bo„lgan  va  boshqa 

nuqsonli  apelsinlarni  ham  sotish  mumkin,  lekin  mazkur  g„uborlarning  darajasi 

standart bilan  cheklanadi.  Apelsin  tovar navlariga  bo„linmaydi.   



Mandarinning

 mevasi yassi sharsimon yoki sharsimon shaklda; qo„ng„ir 

yoki  to„q  qo„ng„ir  rangli,  eti  sersuv,  9-12  tilimchadan iborat, shirin yoki nordon 

ta‟mli,  xushbo„y  hidli,  urug„lik  yoki  urug„siz  bo„ladi.  Sarxil  mandarin  bo„lik, 

o„ziga  xos  rangli,  zaxa  emagan  va  kasallanmagan,  kundalang  diametri  kamida 

                                        

7

 

Kulli zamburug‘—



mevada uchraydigan kasallik  bo‟lib, mevaning sirtida qora tus paydo bo‟ladi. 


88 

 

38 



mm

  bo„ladi.  Bo„shroq,  lekin  shishmagan,  sal  ko„kish,  jigar  rang  dog„li

 

va 


ba‟zi  boshqa  nuqsonli  mandarinlarni  ham  sotish  mumkin.  Mandarin  tovar 

navlariga  bo„linmaydi.   



Limon  uch

  guruhga  bo„linadi:  nordon  (haqiqiy,  tipik),  nordonroq  va 

chuchuk.  Nordon  limon  ko„p  etishtiriladi.  Limonlar:  shakliga  ko„ra  ovalsimon 

va  tuxumsimon,  ba‟zan  yumaloq;  urug„i  bor-yo„qligiga  qarab-urug„li  va 

urug„siz;  po„stining  tuzilishiga  ko„ra  silliq  va  g„adir-budur  bo„ladi.  Limonning 

eti  qumoq-qumoq,  och  sariq  rangli,  sersuv,  7-13  ta  tilimchadan  iborat.  Yangi 

sara  limon  sog„,

 

silliq  yoki  g„adir-budir  sirtli,  to„g„ri  shaklli,  och  yashil,  och 



sariq  yoki  sariq  rangli,  zaxasiz  va  kasallanmagan  limonlardir.  Bunday 

mevalarning  kundalang  diametri  kamida  42 



mm

 bo„ladi.  

Sal  zaxali,  shuningdek,  to„rlagan,  kulli  zamburug„  tushgan  limonlarni 

sotish  mumkin.  Bunday  nuqsonlar  standart  bilan  cheklanadi.  Limon  tovar 

navlariga  bo„linmaydi.  U  mevasining  eng  yo„g„on  qismi  kundalang  diametriga 

qarab besh guruhga bo„linadi: 

1) 70 

mm

 va undan ortiq; 



2) 70 mm

 dan 60 


mm

 gacha; 3) 60 



mm

 dan 51 


mm

 gacha; 4) 51 



mm

 dan 45 


mm. 

gacha va 5) 45 



mm

 dan 32 


mm 

gacha.  


Anjir

  seret,  yumaloq,  yassi  yoki  noksimon  shakllarda  bo„ladi. 

Mevasining  po„sti  mayin  yoki  dag„al,  sariq,  qizg„ish

 

yoki  to„q  binafsha  rangli; 



anjirning  eti  sersuv  va  juda  shirin.  Yangi anjirda 13% qand, anchagina miqdorda 

temir  va  kaltsiy  tuzlari,  ko„pgina  karotin  va  S  vitamini  bor.  Tarkibiga  ko„ra, 

anjir  mevasi  faqat  to„yimligina  emas,  shifobaxsh  xususiyatga  ham  ega.  Uni 

me‟da  va  kamqonlilik  kasaliga  uchragan  kishilar  iste‟mol  qilishi  tavsiya  etiladi. 

Anjirdan  murabbo,  povidlo,  jem  tayyorlanadi,  lekin  u  asosan,  qoqi  qilinadi. 

Qoqisi  maydalanib,  kofeli  ichimliklar  tayyorlash  uchun  ishlatiladi.  Anjir  tez 

buziladi,  uni  bir kundan ortiq saqlab bo„lmaydi.  

Anor

  sharsimon  shaklli,  qizil  yoki  sariq  rangli,  qattiq  po„st  bilan 

qoplangan.  Mevaning  ichi  uyachalarga  bo„lingan  bo„lib,  unga  yoqimli  achchiq-

chuchuk  ta‟mli  sersuv  et  bilan  o„ralgan  urug„i joylashgan. Anor etining tarkibida 




89 

 

o„rtacha  10-15%  qand,  3-4%  kislotalar.  S,  A  vitaminlari  va  boshqa  moddalar 



bor.  Anor  tabiiyligicha  eyiladi,  shuningdek,  sharbat,  sirop,  morojniy,  spirtsiz 

ichimliklar  tayyorlashda  va  boshqa  maqsadlarda  ishlatiladi.  Anor  suvi 

tashnalikni  qondiradi,  ovqat  hazm  bo„lishini  yaxshilaydi  va  ishtaxani  ochadi, 

shuningdek,  shifobaxshlik  xususiyatlariga  ham  ega.  Anor  mevasi  0-6°C 

haroratda 6 oygacha yaxshi  saqlanadi.  

Xurmo

  to„yimli  va  shirin  meva.  Pishgan  xurmoda  14  dan  24%  gacha 

qand,  asosan,  glyukoza  va  fruktoza  bor,  u  kislotasi  kamligi  va  S  vitaminiga 

boyligi  bilan  barcha  mevalardan  farq  qiladi.  Bu  mevaning  tarkibida  karotin  va 

temir  birikmasi  ham  bor.  Oshlovchi  moddalar  ko„p  bo„lganligi  uchun  yaxshi 

pishmagan  xurmoning  ta‟mi  nordon  va  tish  qamashtiradigan  bo„ladi.  Xurmo 

mevasining  og„irligi  100  dan  500 

g

  gacha,  shakli  xilma-xil;  po„sti  och  sariq, 

sarg„ish-qizil  yoki  qizil  rangli;  sersuv  va  shirin, eti sariq, to„q qizil yoki qoramtir 

rangli,  jelesimon  konsistentsiyali.  Xurmo  tabiiyligicha  va  konserva  holida  iste‟-

mol  qilinadi.  U  uzoq  saqlanmaydi,  shu  sababli  tez  iste‟molga  chiqariladi,  uzoq 

saqlashga mo„ljallangan  xurmo muzlatiladi.   



Banan

  tropik  iqlimli  mamlakatlardan  keltiriladi.  Bananning  mevasi  15-

20 

sm

  uzunlikda,  loviyasimon  shaklda,  qobirg„asimon  sirtli,  somon  rangli  sariq, 

unsimon  mayda,  shirin  va  xushbo„y  eti  po„stidan  oson  ajraladi,  mevada  20% 

gacha qand bo„ladi. Banan tabiiyligicha  eyiladi.   



Ananas

  ham  banan  singari  tropik  iqlimli  mamlakatlardan  keltiriladi. 

Mevasining  eti  sersuv,  sariq  qo„ng„ir  rangli,  nordon  ta‟mli,  o„ta  xushbo„y, 

tarkibida qand ko„p (12-15%) hamda 0,6-1,2% kislota bor. A, V, S vitaminlariga 

boy. Ananas tabiiyligicha  va konserva holida  iste‟mol qilinadi.   

Xurmo  qoqu-

Afrika,  Hindiston  va  Janubiy  Amerikada  o„sadigan  xurmo 

palmasining  mevasi,  cho„ziqroq  ovalsimon  shaklli,  uzunligi  4-5 

sm. 

Tuzilishiga 

ko„ra  danakli  mevalar  qatoriga  kiradi.  Ezilgan  mevasida  60-62%  qand 

(saxaroza,  fruktoza,  glyukoza),  ozroq  oqsil  (2%  gacha)  va  S  vitamini  bo„ladi. 

Xurmo  qoqi  savdoga  ezib  presslangan  holda  chiqariladi.  U  jigar  rang-sariq 



90 

 

rangli,  yaltiroq  silliq  po„stli;  eti  danakli  xurmoga  qaraganda  shirin,  sersuv,  turib 



qolgan,  ezilgan  xurmo  qoqining  eti  suvsizlanib,  sirti  burishib,  shirasi  ham 

kamayadi.  Ezilgan,  presslangan xurmo qoqi bir yilgacha  saqlanishi  mumkin.   




Download 2,17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   416




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish