aralashmasini erituvchi moddalarda eritib olinadi. Bu guruhga gruntovka hamda
bo„yoqlarining purkash qobiliyati juda yuqori va qo„rg„oshinli bo„yoqlar tashqi
222
muhitga chidamli, lekin zaharli bo„lganligi uchun ular tovarlarni bo„yashda
ishlatilmaydi.
Qora bo‗yoq
kukuni sifatida qurum ishlatiladi. Grafitdan tayyorlangan
bo„yoqning rangi to„q kulrang, alumin hamda rux kukunlari aralashmasidan
tayyorlangan bo„yoqning rangi kumushday tovlanadigan kulrang bo„ladi.
Sariq bo‗yoqlar
oxra (temir gidroksidli gil), qo„rg„oshin PbCrO
4
va rux
ZnCrO
4
kronalaridan tayyorlanadi. Bronzadan (ruxli misdan) oltinrang bo„yoq
tayyorlanadi.
Qizil bo‗yoqlar.
Mars Fe
2
O
3
•Al
2
P
3
, mo„miyo (temir oksidli gil), kinovar
HdS, temir 2FeO • FeO
2
va qo„rg„oshin 2PbO•PbO
2
suriklari qo„shish natijasida
olinadi.
Jigarrang bo‗yoq
olish uchun umbra (temir va marganes oksidli gil)
qo„shiladi.
Ко‗к bo‗yoq
tayyorlashda lazur K
4
Fe(CN)
6
va oq gilga soda hamda
oltingugurt qo„shib qizdirish natijasida olinadigan ultramarin ishlatiladi. Keyingi
pigment o„zining tashqi muhitga chidamliligi bilan farq qiladi.
Yashil bo ‗yoqlar
tashqi muhitga chidamli xrom gidroksiddan yoki lazur
hamda krona pigmentlari aralashmasidan olinadi.
Xomashyosi bo„yicha bo„yoqlar olti guruhga bo„linadi:
1.
Yog‗li bo‗yoqlar.
Pigmentlar aliflarda eritilishi natijasida olinib,
suvga va tashqi muhitga chidamli bo„lganligi sababli turli ichki hamda tashqi
bo„yashlarda ishlatiladi.
2.
Emal.
Pigmentlar loklarda eritib olinadi. Buyumlarga surtganda tiniq
parda hosil qiladi. Lokning turi bo„yicha yogli emal bo„yoqlari, alkid,
mochevino-melaminoalkid va nitroemallarga bo„linadi.
Yog„li emal bo„yoqlari esa alif va pigmentlar arafashmasini yog„li kanifol
(ignabargli daraxtlar shirasi) va gliftal loklarida eritib olinadi. Suv va neft
mahsulotlariga chidamsizligi uchun poldan tashqari, boshqa ishlar uchun
223
ishlatiladi. Seryog„li loklar asosida olingan turi tashqi muhitga chidamli bo„lib,
velosiped va bolalar aravachasining qismlarini bo„yashda qo„llaniladi.
Alkidli emal bo„yoqlari pigmentlarni gliftal va pentaftal loklarida eritib
olinib, metall buyumlarini zanglash hamda yog„ochlarni chirishdan saqlash
maqsadida foydalaniladi. Mochevino-melaminoalkidlar asosida olingan turlari
avtomashina, elektr sovitkich, velosiped, kir yuvish va tikuv mashinalarini
bo„yashda ishlatiladi.
Nitroemallar pigmentlarni nitrolokda eritib olinadi. U tez qunivchan,
qattiq, pishiq, suv va kimyoviy moddalarga chidamli parda hosil qilishi tufayli
charm, avtomashina,- mebel hamda turli ro„zg„or buyumlarini bo„yashda
foydalaniladi.
3.
Suv emulsiyali bo‗yoqlar.
Pigmentlarni polivinilasetat, akril va stirol-
butadiyen qatronlari bilan suv aralashmasida eritish natijasida olinib, tez
quruvchan, tashqi muhit, kimyoviy moddalarga chidamh hamda arzonligi tufayli
har xil bo„yash ishlarida qo„llaniladi. Ammo nzoq saqlaganda unda cho„kindi
hosil bo„lib, rangi o„zgarishi mumkin.
4.
Kazein.
Sut mahsulotlari qoldiqlari, ohak yoki trinatriyfosfat va
pigmentlarni suvda eritib olinib, tashqi devorlarni bo„yashda qo„llaniladi.
Kanakunjut va myan (alizarin) yog„i bilan yumshatib olingan turi charmlarni
bo„yash uchun ishlatiladi.
5.
Yelimli bo yoqlar
karboksimetilselluloza, polivinil spirti, kraxmal va
hayvonot olamidan olingan yelimlarni pigmentlar bilan qo„shib suvda eritish
natijasida olinadi. Suvga chidamsizligi va g„ovak parda hosil qilganligi uchun
faqat ichki devorlarni bo„yashda qo„llaniladi.
6.
Silikatli bo ‗yoqlar
pigment va bo„rli kaliy silikallaridan olingan
yelim suv aralashmasida eritib olinadi hamda devorlarni bo„yashda ishlatiladi.
Gruntovkalar uchun bo„yoqlar tayyorlashda ishlatiladigan xom-ashyolar
suyuqroq bo„ladi. Bo„yaladigan yuzaning bo„yoqlar bilan jipslashuv xususiyatini
oshirish va yog„ochlarning g„ovaklarini to„ldirishda qo„llaniladi,
224
Shpaklyovkalar bo„yoq xomashyolariga to„lg„azuvchi moddalar (bo„r,
talk, kaolin, barit) qo„shib olinadi va bo„yaladigan yuzalarni oldindan tekislash
uchun ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
