O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Aliflar.

  Alif  yog„och  buyumlarining  yuzasiga  yopishqoqligini  oshirish 

maqsadida  bo„yashdan  oldin  surtiladi  va  yog„li  bo„yoqlarni  eritishda 

foydalaniladi.  Xomashyosiga qarab ikki guruhga  bo„linadi: 

1.

 

Tabiiy  aliflar. 

Tez  quriydigan  zig„ir  va  kanop  yog„laridan  ochiq 

qozonlarda  160°С  da  yoki  yopiq  qozonlarda  280°C  da  qizdirish  natijasida 

olinadi.  Ikkinchi  usulda  sodir  bo„lgan  polimerizatsiya  jarayoni  tufayli  undan 

buyum  yuzasida  hosil  bo„ladigan  pardaning  pishiqligi  va  yalliroqligi  yuqori, 

ammo  rangi  yuqori  haroratda qizdirilgani uchun to„qroq bo„ladi, ayniqsa, kanop 

moyidan  olinganida.  Qurishi  bo„yicha,  aksincha,  kanopdan  olingan  alif  bir 

pog„ona  yuqori  turadi  (yod  soni  1600). Bu ko„rsatkich bo„yicha birinchi usulda 

olingan  oksidlangan  alif  (yod  soni  400)  polimerizatsiyalangan  alifdan  (yod  soni 

300) ustun turadi. 

2.

 

Yarim  tabiiy  aliflar. 

Bular  yuqori  haroratda  qizdirilgan  yoki  kimyoviy 

qayta  ishlangan  o„simlik  yog„lariga  erituvchi  moddalar  qo„shib  olinadi.  Tarkibi 

bo„yicha uch turga bo„linadi:  zichlashtirilgan,  alkid  va qurama aliflar. 

Zichlashtirilgan  aliflar  o„simlik  yog„larini  300°C  da  qizdirish  natijasida 

olinadi.  Erituvchi  modda  sifatda  uayt-spirt  ishlatiladi.  160°C  da  ochiq 

qozonlarda olinsa, oksol alifi  deyiladi. 

Alkid  aliflari  yarimquruvchi  (kungaboqar,  paxta  va  zaytun)  hamda 

qurimaydigan  (kanakunjut)  yog„larni  pentaeritrit  (pentaftal),  glitserin  (gliftal)  va 

ftal  kislotasi  bilan  qayta  eterifikatsiya  (kislota  va  spirtlarni  o„zaro  ta‟siri 

natijasida  efir  olish)  qilib,  uayt-spirtda  eritib  olinadi.  Bularni  ishlab  chiqarishda 

kamroq yog„ ketadi va hosil qiladigan  pardasi tashqi muhitga  chidamliroq. 

Qurama  aliflar  zichlashtirilgan  aliflarga  qizdirilgan,  tez  va  varimquruvchi 

o„simlik  yog„lari  qo„shib olinadi. Bular  saqlash davrida quyuqlashib ketmaydi.