O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti



Download 4,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet107/271
Sana02.01.2022
Hajmi4,73 Mb.
#306804
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   271
Bog'liq
iqtisodiy talimotlar tarixi

Unumli  mehnat  nazariyasi.
  J.S.Millning  bu  nazariyasi  o‗z 
mohiyatiga  ko‗ra  A.Smit  nazariyasi  bilan  hamohang.  J.S.Millning 
ta‘kidlashicha, 
faqat unumli mehnat 
(natijasi ko‗rinib turadigan mehnat) 
“boylik”,  ya‟ni  “moddiy  ne‟matlar”ni  yaratadi. 
Uning  nazariyasidagi 
yangilik  shundan  iboratki,  mulkni  muhofaza  qiluvchi  mehnatni  va 
jamg‗armalarni  ko‗paytirishga  imkon  beruvchi  malakaga  ega  bo‗lish 
uchun sarflanadigan mehnatni ham unumli, deb hisoblaydi. J.S.Millning 
tasdiqlashicha, agar iste‘mol ―jamiyatning ishlab chiqaruvchi kuchlarini 
qo‗llab-quvvatlasa  va  ko‗paytirsa‖,  unumli  mehnatdan  keladigan 
daromadlar unumli iste‘mol hisoblanadi. Uningcha, 
unumsiz mehnatdan 
keladigan
 
har  qanday  daromad  bu  –  faqat  unumli  mehnat  bilan 
yaratilgan daromadning oddiy qayta taqsimlanishidir. 
Agar u ishchining 
va  uning  oilasining  yashashi uchun  zarur bo‗lgan  vositalar  minimumini 
ta‘minlasa,  hatto  ish  haqi  iste‘moli  unumli  hisoblanadi,  uning  ―zeb-
ziynat‖ keltiradigan qismi esa unumsiz hisoblanadi.
 
 
J.S.Mill 
qiymat, 
almashuv 
qiymat, 
iste‘mol 
qiymat 
tushunchalarini  ko‗rib  chiqadi.  Uningcha,  qiymat  ishlab  chiqarish 
sohasiga  emas,  balki  muomala  sohasiga  xos  hodisa  hisoblanadi  va  bir 
tovarni  boshqa  tovarga,  shu  jumladan,  pulga  ayirboshlash  uchun 
xarakterli  bo‗lgan  o‗rtadagi  nisbat  hisoblanadi;  bunday  nisbat  bozorda 
                                                             
25
 
History of economic thought. Harry Landreth, David C. Colander 171-172 b.
 
 


136 
 
o‗rnatiladi.  Qiymat  (qimmat)  nisbiy  tushuncha  bo‗lganligi  sababli,  u 
barcha  tovarlar  bo‗yicha  birdaniga  oshishi  mumkin  emas.  Almashuv 
qiymat  (tovar  bahosi)  talab  va  taklif  muvozanatlashgan  nuqtada 
o‗rnatiladi,  ya‘ni  talab  va  taklifga  qarab  o‗rnatiladi,  ishlab  chiqarish 
xarajatlari esa taklifni aniqlab beruvchi omil sifatida tavsiflanadi. Tovar 
qiymatning  puldagi  ifodasi,  uning  bahosi  hisoblanadi.  Baho  bevosita 
raqobat asosida o‗rnatiladi. Raqobat esa xaridor arzon olishga, sotuvchi 
esa  qimmat  sotishga  intilishi  sababli  kelib  chiqadi.  Erkin  raqobatda 
bozor  bahosi  talab  va  taklif  darajasiga  qarab  o‗rnatiladi.  Aksincha, 
«monopolist o‗z ixtiyoricha xohlagan yuqori bahoni o‗rnatishi mumkin, 
faqat  u  xaridor  sotib  olishi  yoki  xohlashi  mumkin  bo‗lgan  bahodan 
yuqori  bo‗lmasa  bas;  ammo  bunga  u  faqat  taklifni  kamaytirish  yo‗li 
bilan erishishi mumkin». 
Uzoq  davr  mobaynida  tovar  bahosi  uning  ishlab  chiqarish 
xarajatlaridan past bo‗lishi mumkin emas, negaki, hech kim o‗z zarariga 
ishlashni xohlamaydi. Shuning uchun talab va taklif o‗rtasidagi barqaror 
muvozanat  «qachonki  buyumlar  bir-biriga  faqat  ularning  ishlab 
chiqarish xarajatlariga mos ravishda ayirboshlangandagina o‗rnatiladi». 

Download 4,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   271




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish