O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent moliya instituti sanjar Sobirjonov

3
-§.
Menejerning faoliyat uslubi va imiji 
Boshqaruv  uslubi  -  vazifalarni  hal  etishning  rahbar  tomonidan 
foydalaniladigan o‗ziga xos barqaror  usullar  yig‗indisidan, uning qo‗l ostidagilar 
va boshqa xodimlarga nisbatan munosabatidan iborat. Boshqaruv uslubi jamoa va 
korxona (bo‗linma)  faoliyatining samaradorligiga katta ta‘sir o‗tkazadi. 

---

134 
 
Ma‘lum  sharoitda  boshqaruvning  aniq-ravshan  uslubini  ob‘ektiv  va 
sub‘ektiv tusdagi omillar belgilaydi. Bu omillar quyidagicha: 
-
 
korxona faoliyati va maqsadining xarakteri; 
-
 
jamoaning ishlash sharoitlari; 
-
 
jamoaning miqyosi va tuzilmasi; 
-
 
rahbarning o‗ziga xos fazilatlari, tayyorgarligi va tajribasi; 
-
 
mehnat  jamoasi  a‘zolarining  kasb-kor  tayyorgarligi  va  onglilik 
saviyasi; 
-
 
mehnat jamoasining etuklik va jipslik darajasi. 
Boshqaruv  uslublarining  bir-biridan  farqini  quyidagi  ikkita  gap  yaqqol 
isbotlaydi: ―Davlat – mening o‗zim!‖ (Lyudovik XIV); ―Rossiyani men emas, 35 
ming amaldor boshqaradi‖ (Nikolay I ). Bular so‗z o‗yini emas, balki ikki davlat 
boshlig‗ining  o‗z  idora  usuli  mohiyatini  va  faoliyat  uslublaridagi    tafovutni 
ifodalovchi ma‘nodor gaplardir. 
Rahbarlik uslublari doirasi to‗liq demokratiyadan mutlaq avtokratiyagacha – 
hammasini  o‗z  ichiga  oladi.  Rahbarlarning  turli  toifalari  va  ularning  faoliyat 
samaradorligi  borasida  ruhshunos  va  sotsiologlar  o‗tkazgan  tadqiqotlar  natijasida 
rahbarlikning eng ko‗p uchraydigan uchta uslubi aniqlangan, bular – avtoritar yoki 
avtokratik, demokratik va liberal uslublardir. 
Rahbarlikning har bir uslubiga xos asosiy belgilar 7.3-jadvalda ko‗rsatilgan.
 
Avtoritar uslubidan
 foydalanuvchi  avtokrat rahbar e‘tirozga toqat qilmaydi. 
Qo‗l ostidagilarga u kamdan-kam axborot beradi. Hech kimga ishonmaydi va o‗z 
niyatlarini  hech  kimga  aytmaydi.  U  o‗z  harakatlari  yo‗nalishini  tez  o‗zgartiradi. 
Qo‗l ostidagilar bilan mensimay muomala qiladi, shosha-pisha qarorlar chiqaradi. 
Odatda,  u  savodli  va  aqlli  kishilar  bilan  til  topisha  olmaydi.  Bunday  sharoitda 
uning fikrini payqab oladiganlar eng yaxshi xodim hisoblanadi. Xodimlar  hamma 
masalalar  xususida  ―boshliq‖qa  murojaat  qiladilar.  Avtokrat  rahbarning  fikri 
o‗zgaruvchan bo‗ladi.  Uning biror  voqeaga  qanday  qarashini hech kim  bilmaydi. 
Rahbarlikning  bunday  uslubida  tez-tez  mojarolar  chiqib  turadi.  Avtokratning 
manmanligi boshboshdoqlikka olib boradi va ish samaradorligini pasaytiradi.  

---

135 
 
Boshqaruv usuli asosan buyruq berish, jazolash, tanbeh, xayfsan berish, turli 
imtiyozlardan  mahrum  qilish  bo‗ladi.  Paternalistik  munosabati  ana  shunday 
boshqaruv  uslubining  bir  turi  hisoblanadi.  Uning  mohiyati  aslida  xo‗jako‗rsinga 
mehribonlik  qilishdan  iborat  bo‗lib,  haqiqatda  xodimlarni  rahbarga  tobe  qilib 
qo‗yishdan  iborat.  Xizmat  axboroti  yuqoridan  pastga  tarqatiladi,  faoliyat  nazorati 
rahbarning  ra‘yiga  qarab  o‗tkaziladi.  Rossiya  tashkilotlariga  xos  bo‗lgan  bunday 
uslub sharoitida butun hokimiyat rahbarning ixtiyoriga topshiriladi.