O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent moliya instituti sanjar Sobirjonov

4-jadval
. 
Xodimlarni bo„sh vaqt bilan qiziqtirish usullari 
Qiziqtirish 
usullari guruhlari 
Qiziqtirish usullari 
Xodimlarga 
qo‗shimcha  dam  olish 
vaqti berilishi 
Rejadan tashqari haq to‗lanadigan ta‘til. 
Haq to‗lanadigan qo‗shimcha ta‘til. 
Ijodiy ta‘til. 
Ish haqi saqlanilmaydigan qo‗shimcha ta‘til. 
O‗zgaruvchan  ish 
vaqtini belgilash. 
Ish  vaqtining  umumiy  me‘yoriga  rioya  etib, 
umumiy  ish  vaqtini  mustaqil  belgilashga  ijozat 
berish. 
Ishni taqsimlash usulidan foydalanish. 
Ishning vaxta shaklidan foydalanish. 
Bandlikning 
o‗zgaruvchan  shakllarini 
qo‗llash 
Muvaqqat va mavsumiy bandlik. 
Uyda ishlash. 
Agentlik xizmati. 
Uy telefoni orqali ishlash. 
O‗zini 
qiziqtirgan 
qulay 
ish 
bilan 
shug‗ullanish. 
 
Bo‗sh vaqt bilan qiziqtirishdan ko‗zlangan maqsad ish joyida alohida sharoit 
yaratish  orqali  mehnat  unumdorligini  oshirganlik  va  muvaffaqiyatga  erishganlik 
uchun xodimlarni rag‗batlantirishdir. 

---

109 
 
Mehnat  faoliyatini  motivlashni  va  qiziqtirishni  boshqarish  –  xodimlarning 
faoliyat  sharoitini  o‗zgartirish,  mehnatga  undovchi  qiziqtirish  vositalari  va 
motivlaridan  foydalanish  yo‗li  bilan  ularning  fe‘l-atvoriga  muttasil    ta‘sir  qilib 
turish demakdir. 
Mehnat  faoliyatini  motivlash  va  stimullashni  boshqarish  jarayoni  quyidagi 
umumiy vazifalarni o‗z ichiga oladigan jarayondir: 
- prognozlash va rejalash; 
- tashkil etish; 
- stimullash; 
- muvofiqlashtirish va tartibga solish; 
- nazorat, hisob-kitob, tahlil. 
Maxsus funksiyalar ham mavjud, chunonchi: 
-
 
mehnatni motivlash va stimullash tizimini tashxislash; 
-
 
 tashkilotning  xodimlarni  motivlash  va  stimullash  sohasidagi  strategiyasi 
maqsadlari va qoidalarini ishlab chiqish; 
-
 
xodimlarni sttmullashsh tizimining mazmunini belgilash; 
-
 
moddiy pulli va pulsiz mukofotlash tizimini ishlab chiqish; 
-
 
moddiy rag‗batlantirish tizimini ishlab chiqish; 
-
 
xodimlarni  motivlash  va  stimullashni  tartibga  soluvchi  ichki  me‘yoriy 
hujjatlarni ishlab chiqish; 
-
 
xodimlarni motivlash va stimullashsh tizimi samaradorligi monitoringi. 
Mehnatni  motivlash va unga  qiziqtirishni boshqarishda  quyidagi  qoidalarga 
rioya etilishi lozim: 
-  mehnatni  baholash  va  unga  haq  to‗lashda  xodim  hissasini  tashkil  etuvchi 
hamma jihatlarni hisobga olish; 
- xodimlarga innovatsiya faoliyatida qatnashish imkoniyatini berish; 
-  xodimlarning  har  bir  guruhiga  mehnatga  haq  to‗lash  va  stimullashning 
barcha turlaridan bahramand bo‗lish imkonini berish; 
-hayot  yo‗lining  hamma  bosqichlarida  xodimlar  turmushini  ta‘minlashda 
tashkilotning ishtirok etishi; 

---

110 
 
-xodimni tashkilotda saqlab qolish; 
-tashkilotning  ta‘sir  doirasiga  xodimdan  tashqari  uning  oila  a‘zolarini  ham 
jalb qilish. 
Xodimlarni  jalb  qilish  va  saqlab  qolish  orqali  tashkilot  maqsadlariga 
erishishni  ta‘minlash  –  xodimlar  mehnatini  motivlash  va  stimullash  tizimini 
shakllantirishning va faoliyat yuritishning asosiy maqsadidir. 
Qo‗shimcha sifatida quyidagi maqsadlarni ham aytib o‗tish mumkin: 
-xodimlarni tashkilotga jalb qilish, ularni uyushtirish; 
-xodimlarning mehnat ulushini odilona baholash; 
-unumdorlikni stimullash; 
-moddiy 
qiziqtirishga 
va 
ijtimoiy 
himoya 
tadbirlariga 
qilingan 
harajatlarning eng maqbul nisbati; 
-tashkilotni  samarali rivojlantirish. 
Korxona  xodimlarini  motivlash  va  stimullash  tizimi  mahalliy  ma‘muriy 
hujjatlarda belgilab qo‗yilishi kerak. Bu hujjatlar: 
-umumiy xarakterda (jamoaviy shartnoma, mehnat shartnomasi, ichki tartib-
qoidalar, bo‗linma to‗g‗risida nizom, qo‗shimcha reglament, shtat jadvali va h.k.); 
-moddiy  stimullashshni  tartibga  soluvchi  (mehnatga  haq  to‗lash  va  moddiy 
qiziqtirish  to‗g‗risida  nizom,  ijtimoiy  to‗lovlar  va  imtiyozlar  –  ijtimoiy  paket 
to‗g‗risida nizom va b.sh.q.); 
-bevosita  stimullashshni  tartibga  soluvchi  (tashkilotning  axloq  kodeksi, 
xodimlarni attestatsiyadan o‗tkazish to‗g‗risida nizom, rahbarlar va mutaxassislarni 
saralash asosida tanlab olish to‗g‗risida nizom va h.k.) hujjatlardir. 

---

111