Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

12.14-rasm. Ishlab chiqarish masshtabi oʻzgarmas boʻlganda uzoq muddatli va qisqa muddatli oraliqdagi xarajatlar grafigi.

Rasmdan koʻrinib turibdiki, ishlab chiqarish quvvati oʻzgarganda LAC oʻzgarmayapti.

Q₁ va ^Q₃ ga

Uzoq muddatli oraliqda tarmoq tarkibidagi firmaning muvozanat

holati bozorda shakllangan narx ^P_e ning ushbu firmaning oʻrtacha

xarajatlari minimumiga tengligi bilan belgilanadi:

LAC,

P₀  min LAC(Q_e ) . (12)

LMC

^P LAC

^{E P}e<sup>=MR=MC=min(LAC)

P</sup>e

Q

0

^Qe

12.15-rasm. Raqobatlashuvchi firmaning uzoq muddatli oraliqdagi ^{muvozanat holati (} E ^{-muvozanat nuqta).}

Raqobatlashuvchi firma tarmoqqa qarashli boʻlgani uchun (12) shart tarmoqning ham uzoq muddatli oraliqdagi (raqobatlashgan bozorda) muvozanat holatini ifodalaydi.

12.15-rasmdan koʻrish mumkinki, firmaning iqtisodiy foydasi uzoq muddatli oraliqdagi muvozanat holatida nolga teng. Lekin, bu firma umuman foyda olmaydi degani emas, aslida firma oʻzining qoʻygan (qoʻshgan) kapitaliga koʻra real normal foyda oladi. Iqtisodiy foyda alternativ xarajatni ham hisobga oladi, ya’ni firma egasining oʻz kapitalini boshqa bir sohaga qoʻyish natijasida oladigan foyda. Shuning uchun ham aytish mumkinki, raqobatlashuvchi firmaning uzoq muddatli oraliqdagi oʻrtacha xarajatlari oʻz ichiga normal foydani (tarmoq boʻyicha oʻrtacha foydani) oladi. Firma egasining iqtisodiy foydasi nol degani, u oʻz kapitalini boshqa sohaga qoʻyganda ham shu miqdorga teng normal foydani olar edi, demak uning alternativ xarajati nolga teng. Agar firma egasining alternativ xarajati noldan yuqori, ya’ni musbat boʻlsa, u oʻz kapitalini ushbu tarmoqdan olib, boshqa iqtisodiy foyda beradigan tarmoqqa qoʻygan boʻlar edi.

Shunday qilib, raqobatlashuvchi firmaning uzoq muddatli oʻrtacha xarajati narxga teng boʻlsa ham (nolga teng iqtisodiy foyda olsa ham), u oʻz ishini (normal foyda olgani uchun) toʻxtatmaydi.

Raqobatlashgan bozorda tarmoqqa kirish va undan chiqish erkin boʻlgani uchun va tarmoqning oʻzi ham raqobatlashuvchi boʻlgani uchun firmalarning iqtisodiy foydasi nolga yaqinlashish tendentsiyasiga ega.

Uzoq muddatli oraliqda tarmoqnig tipik vakili boʻlgan firma oʻz foydasini shunday ishlab chiqarish hajmida maksimallashtiradiki, bu hajmda uzoq muddatli chekli xarajat mahsulot narxiga teng boʻlsa (12.16-rasm).
LMC  P_e  MR.

P

^Pe

C ^P0
Q

^Q0 ^Qe