Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

IS - egri chizigʻi va uning tenglamasi

IS-egri chizigʻi tovarlar xizmatlar bozorida foiz stavkasi R va daromadlar darajasi Y ning kombinatsiyalarini xarakterlovchi, bir vaqtning oʻzida asosiy makroiqtisodiy ayniyat, iste’mol, investitsiya va sof eksport funksiyalari qondiriladigan nuqtalarning geometrik joylashuvini xarakterlaydi. Iqtisodiyotdagi muvozanat yoki tovar pul muvozanatiga erishishda investitsiya va jamgʻarmalarning YaIM bilan bogʻliqligi tushuntiriladi. Bu bogʻliklik shuni koʻrsatadiki, banklar foiz stavkalarini pasaytirib borishi bilan YaIM hajmi ham koʻpayib boradi.

Ya’ni, milliy iqtisodiyot moliyaviy “kislorodni” koʻproq olish natijasida YaIM ishlab chiqarish ham koʻpayib boradi. IS-egri chizigʻi tovarlar xizmatlar bozorida foiz stavkasi R va daromadlar darajasi Y ning kombinatsiyalarini xarakterlovchi, bir vaqtning oʻzida asosiy makroiqtisodiy ayniyat, iste’mol, investitsiya va sof eksport funksiyalari qondiriladigan nuqtalarning geometrik joylashuvini xarakterlaydi. Bu egri chiziqning har bir nuqtasida investitsiyalar va jamgʻarmalar oʻzaro teng boʻladi.


IS-egri chizigʻini Keyns xochi va investitsiya funksiyasi grafigi yordamida keltirib chiqaramiz.

Y

27.4-chizma. IS-egri chizigʻini Keyns xochi

Foiz stavkasining R₁ dan R₂ga qadar koʻtarilishi investitsiyalar miqdorini I₁ dan I₂ ga qadar kamayishiga olib keladi. Bu haqiqiy xarajatlar egri chizigʻini E₁ dan E₂ ga qadar pastga tomon ΔE = ΔI ga teng miqdorda surilishiga olib keladi. Oqibatda daromadlar miqdori Y₁ dan Y₂ qadar ΔY =ΔE x m miqdorga pasayadi, bu yerda (m = 1/(1- b(1-T)+m’)).

Demak tovarlar va xizmatlar bozorida daromadlar darajasi va foiz stavkasi dinamikasi oʻrtasida teskari bogʻliqlik mavjud.

R oʻzgarmagan holda IS egri chizigʻining oʻngga yoki chapga siljishi quyidagi omillar ta’sirida roʻy beradi:

• 
  iste’mol xarajatlari darajasi;
  
• 
  davlat xaridi darajasi;
  
• 
  sof soliqlar (soliqlar - subsidiyalar - transfertlar);
  
• 
  investitsiyalar hajmining (R ning mavjud stavkasida) oʻzgarishi.
  

IS tenglamasini iste’mol, investitsiya va sof eksport funksiyalari tenglamalarini asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qoʻyib, uni R va Y ga nisbatan yechib topiladi.

R ga nisbatan topilgan IS tenglamasi: