Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent

Yer = (YA – VA) / YA.

Bu yerda: Yer - sohaning tarif bilan haqiqiy himoyalanganlik darajasi;

YA - bojxona tarifi kiritilgandan keyingi qoʻshilgan qiymat; VA - bojxona tarifi kiritilishidan oldingi qoʻshilgan qiymat.

YER = ((3000 + 2250) – 3000) / 3000 =2250 / 3000 = 0,75 yoki 75%.

Bu shuni bildiradiki, tayyor avtomobillarga 40% tarif va ehtiyot qismlarga 25% tarifni joriy qilib, davlat milliy avtomobilsozlikni haqiqatda 75% tarifli himoyalanganligini ta’minlaydi.

Proteksianizm siyosatining muhim tamoyili ham shundaki, davlat tayyor mahsulotlarga bojni koʻtarish va yarim tayyor mahsulotlarga esa uning miqdorini pasaytirish orqali tarmoqning haqiqiy himoyalanganligini yanada oshiradi.

Agar mamlakatlar bojxona ittifoqiga birlashsalar, unda bojxona tarifi, barcha ishtirokchi mamlakatlar uchun ularning savdo munosabatlarida yagona boʻlib qoladi. Bojxona tariflari miqdori alohida mamlakatlar iqtisodiyotida va jahon xoʻjaligida yuz berayotgan jarayonlar ta’sirida yuzaga keladi. Jahonda importga bojxona bojlarining

pasayish tendensiyasi kuzatilmoqda va u ikki tomonlama hamda koʻp tomonlama muzokaralar asosida mamlakatlar tomonidan ragʻbatlantiriladi va nazorat qilinadi.

Bojxona bojlarini joriy qilishni qoʻllovchi fikrlarga aksincha boʻlgan mulohazalar ham mavjud. Chunki sanab oʻtilgan natijalarga boshqa usullar bilan kamroq yoʻqotishlar hisobiga ham erishsa boʻladi degan fikrlar ham qaysidir darajada asoslidir.

Birinchidan, import tariflari iste’molchilar turmush darajasining pasayishiga olib keladi.

Ikkinchidan, import tariflari kiritilishi oqibatida ular vositasida himoya qilinayotgan tarmoqlarda resurslar samarasiz sarflanadi.

Uchinchidan, tariflarni kiritish va ular stavkasini belgilash masalasida mamlakat imkoniyatlari xalqaro bitimlar bilan cheklangan.

2.