O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

5.2. Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarning eskirishi 
Asosiy  vositalar  va  NMA  qiymati  amortizatsiyani  hisoblash  yo’li  bilan 
so’ndiriladi. Amortizatsiyalanadigan qiymat butun foydali xizmat muddati mobaynida 
sub’ekt xarajatlariga amortizatsiya ajratmalari ko’rinishida muntazam taqsimlanadi. 
Asosiy  vositalar  bo’yicha  amortizatsiya  ajratmalarini  hisoblash  mazkur  ob’ekt 
asosiy  vositalar  tarkibiga  qabul  qilingan  oydan  keyingi  oyning  dastlabki  sanasidan 
boshlanadi  hamda  mazkur  ob’ektning  amortizatsiyalanadigan  qiymati  to’liq 
so’ndirilgunga  yoxud  ushbu  ob’ekt  balansdan  hisobdan  chiqarilgunga  qadar  amalga 
oshiriladi. 
Asosiy  vositalar  bo’yicha  amortizatsiya  ajratmalarini  hisoblash  mazkur 
ob’ektning  amortizatsiyalanadigan  qiymati  to’liq  so’ndirilgan  yoki  bu  ob’ekt 
balansdan hisobdan chiqarilgan oydan keyingi oyning dastlabki sanasida to’xtatiladi. 
Asosiy  vositalarni  foydali  ishlatish  muddati  davomida  amortizatsiya 
ajratmalarini hisoblash to’xtatilmaydi, asosiy vositalar qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibda konservatsiyalashga o’tkazilgan holatlar, shuningdek ularni butkul to’xtatish 
sharti  bilan  ob’ektni  qurib  bitkazish,  to’liq  jihozlash,  qayda  qurish, 
zamonaviylashtirish, texnik qayda qurollantirish davri bundan mustasno. 
Asosiy vositalar bo’yicha amortizatsiya ajratmalarini hisoblash hisobot davridagi 
korxona  faoliyati  natijalaridan  qat’i  nazar  amalga  oshiriladi  va  u  daxldor  bo’lgan 
hisobot davridagi buxgalteriya hisobida aks ettiriladi. 
Asosiy  vositalar  bo’yicha  hisoblangan  amortizatsiya  summalari  buxgalteriya 
hisobida tegishli summalarni alohida hisobvaraqda jamlash yo’li bilan aks ettiriladi. 
Er  uchastkalariga  amortizatsiya  hisoblanmaydi.  Shuningdek  quyidagi  asosiy 
vositalar bo’yicha ham amortizatsiya hisoblanmaydi: 
a) mahsuldor qoramollar; 
b) kutubxona fondlari; 
v) hokimiyatlarga bo’ysunadigan obodonlashtirish inshootlari; 
g)  qonun  hujjatlarida  belgilangan  tartibda  konservatsiyalashga  o’tkazilgan 
fondlar; d) muzey qimmatliklari; 
e) arxitektura va san’at yodgorliklari; 
j) umumiy foydalanishdagi avtomobil yo’llari; 
z) to’liq amortizatsiyalangan asosiy vositalar. 
Amortizatsiya  quyidagi  usullarni  qo’llash  yo’li  bilan 
hisoblanadi: a) amortizatsiyani teng maromli (to’g’ri chiziqli) 
hisoblash. 
b)  amortizatsiyani  bajarilgan  ishlar  hajmiga  mutanosib  ravishda  hisoblash 
(ishlab 
chiqarish usuli). 
Asosiy  vositalardan  intensiv  foydalanilganda,  shuningdek  ilmiy-texnikaviy 
jarayonning  katta  ta’sirida  asosiy  vositalar  amortizatsiyasi  quyidagi  usullarda 
hisoblanadigan jadallashtirilgan amortizatsiya yo’li bilan ifodalanadi: 
a) ikki karra amortizatsiya me’yori bilan qoldiqni kamaytirish usuli; 
b) yillar summasi usuli (kumulyativ usul).