O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Laspeyrs  indeksi  (Il  )  -  o’zgarmas  tovar  turlari  yoki  o’zgarmas  og’irlik 

indekslari. Masalan iste’mol narxlari indeksi (INI): o’zgarmas iste’mol savatchasi, 

joriy va bazis davr narxlari hisobga olib topish mumkin: 

Paashe  indeksi  (Ip)  -  o’zgaruvchan  tovar  yoki  o’zgaruvchan  og’irlik 

indekslari.  Masalan,  YAIM  deflyatori  joriy  vaqtda  ishlab  chiqilgan  tovarlarning 

joriy miqdorini bazis miqdorga nisbati: 

Sanab  o’tilgan  har  bir  indekslarning  o’ziga  yarasha  ustunlik  va  kamchilik 

tomonlari  bor.  Masalan  Laspeyrs  indeksida  bir  tovarning  ikkinchi  tovarga 

almashinishi  hisobga  olinmaydi.  Aytaylik  hosildorlik  yaxshi  bo’lmaganligi  uchun  

---

kartoshka narxi oshdi, bu esa sezilarli darajada iste’mol narxi indeksiga oshishiga 

olib  keldi,  ammo  bu  vaziyatda  aholi  kartoshka  o’rnini  bosadigan  boshqa 

sabzavotlardan foydalanishni hisobga olmaydi. 

Paashe indeksida esa, boshqa mahsulotga almashtirish varianti aniqlansada, 

kartoshka  narxining  oshishi  unchalik  ahamiyatga  ega  emasligi  seziladi,  ammo  bu 

vaziyat iste’molchi holatiga salbiy ta’sir qiladi. 

Shu  bilan  birga  baho  indekslarini  ko‘rib  chiqish  natijasida  nominal 

ko’rsatkichlarni  real  miqdorga  olib  kelish  imkoniyati  yaratilib,  yillik  taqqoslash, 

real ko’rsatkichlarning o’zgarish tendensiyasini aniqlash mumkin.  

YAIMning hajm elementidan foydalanish dinamikasi. 

2000-2007 yilga(o’tgan yildagi,foiz ko’rinishida) 

Yuqoridagi  jadval  yordamida  YAIMning  2000-yildan  2007-yilgacha 

foydalanilgan  taqsimotni  ko’rish  mumkin.  Odatda  makroiqtisodiy  ko’rsatkichlar 

ingliz harflari bilan ifodalanadi: miqdor-Y(yield), narx-P(price)