O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

YAIM  daromadlar  bo’yicha  hisoblanganda  ishlab  chiqarish  faoliyatida 

qatnashgan omillar (mehnat, yer, kapital, tadbirjorlik) hisobga olinadi. Bu  maosh, 

umumiy renta, umumiy foiz va jami foydadan iborat. 

YAIMni  hisoblashdagi  ikkita  yo’nalish  ham  bir  xil  natijani  beradi. 

Statistikada  o’zini  hisob-kitobini  amalga  oshirish  maqsadida  turli  xil  manba  va 

ma’lumotlardan  foydalaniladi.  Soliq  statistikasi,  bandlik  statistikasi,  bojxona 

statistikasi va boshqalar. 

YAIMni  hisoblashda  qayta  ishlab  chiqarilgan  tovar  va  xizmatlar  hisobga 

olinib, qo’shilgan qiymat hosil qilmaydigan bitimlar kiritilmaydi,a yniqsa: 

-turib qolgan tovarlarni qayta sotish 

-qimmatli qog’ozlar tushumi 

-davlat  transferlari(nafaqa  va  stipendiyalar,  turli  ijtimoiy  dasturlar 

doirasidagi yordamlar) 

-xususiy transferlar 

Undan tashqari YAIM real iqtisodiy vaziyatni doimo ham ko’rsata olmasligi 

mumkin.  Masalan,YAIM  tarkibiga  norasmiy  iqtisodiy  sektorda  ishlab  chiqarilgan 

mahsulotlar,  ya’ni  bog’bonchilik  ishlaridan  tortib  soliqdan  yashirinuvchi  ishlab 

chiqarish  faoliyatigacha  aytib  o’tish  mumkin.  Zamonaviy  norasmiy  iqtisodiyot 

tufayli  yalpi  mahsulotni  hisoblashda  katta  yo’qotishlarga  duch  kelish  muammosi 

o’ylashga majbur qiladi. 

Bundan tashqari teskari vaziyat ham   YAIMni 

hisoblayotganda 

sodir 

bo’lishi mumkin. Ishlab chiqarish farovonligi juda yuqori ko’rsatilib mamlakatdagi 

iqtisodiyot juda ham optimistik  ko’rinishga ega bo’lib qoladi. 

Biroq  bu  ma’lumotlarga  qaramasdan,  hozirgi  kunda  YAIMni  hisoblashda 

yuqoridagi  usullaridan  rasmiy  tarzda  qo’llanilib  kelmoqda  va  YAIM  milliy  hisob 

tizimining asosiy ko’rsatkichi sifatida foydalanilmoqda. 

YAIMdan boshqa milliy hisob tizimini ko’rsatkichlari ham  mavjud, bu sof 

ichki mahsulot (net domestic product, NDP).