O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Yalpi ichki mahsulot - bu bir mamlakat ichkarisida ma’lum vaqt davomida 

ishlab  chiqarilgan  pirovard  tovar  va  xizmatlarning  bozor  narxlaridagi 

qiymatlarining  yig‘indisidir.  Mamlakat  ichkarisida  yaratilgan  xar  qanday  tovar 

yoki xizmat, u milliy yoki xorijiy korxonada ishlab chiqarilganligidan qat’iy nazar, 

YaIM tarkibiga kiritiladi.  

Qoidaga ko’ra YAIM yillik hisoblanib, ba’zida zaruriyat tug’ulsa, choraklar 

intervalida ham aniqlanishi mumkin. Ba’zida YAIM bilan birgalikda YAMM ham 

hisoblanadi. 

Yalpi  milliy  mahsulot  -  bu  mamlakat  rezidentlari  tomonidan  ma’lum  vaqt 

mobaynida  ishlab  chiqarilgan  pirovard  tovar  va  xizmatlarning  bozor  narxlaridagi 

qiymatlarining  yig‘indisidir.  YaMMga  mamlakat  ichkarisidagi  hamda  xorijdagi 

ushbu  mamlakat  rezidentlari,  korxonalari  tomonidan  yaratilgan  tovarlar  va 

xizmatlar yig‘indisi ham kiritiladi. 

Yuqoridagi  ta’riflardan  YAIM    va  YAMMning  farqli  tomonlari,  ya’ni 

geografik  yondashuv  va  milliylik  yondashuvlari  bilan  ajralib  turishini  bilib  olish 

---

qiyin  emas.  Agar  mamlakatda  yopiq  iqtisodiyot  hukm  suradigan  bo’lsa,  tabiiyki 

YAIM  va YAMMlar miqdori teng bo‘ladi. 

Ochiq  iqtisodiy  mamlakat  doirasida  esa  mazkur  mamlakatda  norezidentlar 

ishlab  chiqargan  tovar  va  xizmatlar  yig’indisi  va  shu  bilan  birga    rezidentlarning 

mamlakatdan  tashqarida  ishlab  chiqargan  tovar  va  xizmatlar  yig’inidsi  hisobga 

olinadi. 

Masalan,  Buyuk  Britaniyada  ishlab  chiqarilgan  fransuz  kompaniyasining 

mahsuloti,  Fransiya  uchun  yalpi  milliy  daromad  tarkibida  yotsa,  Buyuk  Britaniya 

uchun esa YAIM tarkibiga kiritiladi. 

Agar  mamlakat  tashqarisidagi  rezidentlar  daromadi  mamlakat  ichkarisidagi 

norezidentlar  daromadidan  yuqori  bo’lsa,  mazkur  mamlakat  YAMM  i  YAIMdan 

yuqori bo’ladi. 

Mamlakat  ichidagi  norezidentlar  daromadi,  mamlakat  tashqarisidagi 

rezidentlar  daromididan  yuqori  bo’lsa,  mos  ravishda  YAIM  YAMMdan  katta 

bo’ladi. 

Oxirgi  yillarda  ko’pgina  mamlakatlarda  YAMM  miqdori  YAIMdan 

yuqoriligi  aniqlanmoqda.  Rossiya,  AQSh  hamda  Yaponiya  kabi  rivojlangan 

mamlakatlarda milliy hisob tizimida YAMMdan foydalanilib kelmoqda.