O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

hajmiga bo‘lgan talabni qisqartiradi.  

Boylik  samarasi  shuni  bildiradiki,  narxlar  darajasining  o‘sishi  bilan 

jamg‘arilgan  pul  aktivlarining  (hisoblardagi  omonatlar,  obligatsiyalar)  real  xarid 

qobilyati  tushib  ketadi.  Ya’ni  aholi  tobora  kambag‘allashib  boradi  va  tabiiyki  u 

o‘zining  tovar  va  xizmatlarni  sotib  olishga  ketadigan  harajatini  qisqartiradi. 

Natijada yalpi talab ham kamayadi.  

Import  xaridlari  samarasi  deganda  shuni  tushunish  lozimki,  qachonki 

narxlar  darajasi  xorijiy  narxlarga  nisbatan  oshib  borsa,  mamlakatda  ishlab 

---

chiqarilgan mahsulotlarga bo‘lgan talab kamayadi, import mahsulotlariga esa talab 

oshadi,  ya’ni  milliy  mahsulotga  bo‘lgan  ehtiyoj  qisqaradi.  Mamlakatda  narxlar 

darajasining pasayishi importning kamayishiga va eksportning kengayishiga sabab 

bo‘ladi yoki boshqacha aytganda milliy mahsulotga bo‘lgan talabni oshiradi.    

Narxlar darajasining o‘zgarishi yalpi talab egri chizig‘ining o‘zgarishiga olib 

keladi.  Yalpi  talab  egri  chizig‘iga  narxdan  tashqari  boshqa  omilar  ham  ta’sir 

ko‘rsatadi.  

Yalpi  talabning  naxga  bog‘liq  bo‘lmagan  omillariga  quyidagilarni  kiritish 

mumkin: 



 

Pul  massasining  o‘zgarishi  (uning  oshishi  yalpi  talabni  oshishiga, 

kamayishi yalpi talabni kamayishiga olib keladi); 



 

Aholi iste’mol xarajatlarining o‘zgarishlari; 



 

Soliq siyosatidagi o‘zgarishlar; 



 

Davlat xarajatlaridagi o‘zgarishlar; 



 

Tashqi 

iqtisodiy 

faoliyatdagi 

o‘zgarishlar 

(masalan, 

boshqa 

mamlakatlardagi  ishlab  chiqarishning  o‘sishi  milliy  ishlab  chiqaruvchilar 

tovarlariga bo‘lgan yalpi talabning pasayishiga olib kelishi mumkin).