Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Bangladesh. 143998 km kv. maydonda joylashgan,  ahalisi taxminan 110 mln. 

kishiga  yaqin.  Bangledesh  dunyodagi  aholisi  eng  zich  joylashgan  mamlakatlardan 

biri hisoblanadi. U, shuningdek, o’ziga nisbatan kambag’al (1987 yilda yalpi milliy 

mahsulot  aholi  jon  boshiga  160  doll.),  chet  el  yordamiga  o’ta  darajada  muhtoj 

mamlakatlar  o’rtasida  joylashgan.  YaMM  ning  40  %  dan  ortig’i  qishloq  xo’jaligi 

sohasida  yaratiladi,  60  %    dan  ortiq  iqtisodiy  faol  aholi  qishloq  xo’jaligi  sohasida 

band. Bangladesh tuprog’i serhosil bo’lsada, mamlakat tropik musson iqlimi zonasida 

joylashgan  va  davriy  zararli  tsiklonlardan  aziyat  chekadi.  1988  yilda  mamlakat  o’z 

tarixida misli ko’rilmagan eng qo’rqinchli suv toshqinini boshdan kechirgan.  

Mamlakat aholisini 85 % i musulmonlar, 1988 yilda islom dini Bangladeshning 

rasmiy dini sifatida tan olindi. 95 % ga yaqin aholi bengal tilida, qolgan aholi qabila 

dialektlarida gaplashadi.  

XX  asrda  Bangladesh  tarixi  ancha  jo’shqin  bo’ldi.  Mamlakatning  katta  qismi 

1947  yilgacha  britan  koloniyalari  edi.  Ushbu  yilda  ular  Assam  bilan  birlashib, 

yangidan  tashkil  Pokiston  davlatining  provintsiyasi  -  Sharqiy  Pokistonga  aylandi. 

Sharqiy  Pokiston  aholisi  ko’p,  milliy  kapitalning  g’arbiy  qismga  joylashtirilgan 

bo’lsada,  g’arbiy  qism  Hind  maydonlari  orqali  1600  kmga  cho’zilgan  masofada 

joylashgan edi.  

Awami League-etakchi siyosiy partiya 1970 yil mahalliy saylovlarida g’alabaga 

erishganidan  keyin  1969  yilda  boshlanagan  noroziliklar  kuchaydi.    1971  yil  21 

martda  Awami  League  Bangladesh  Xalq  Respublikasi  mustaqilligini  e’lon  qildi, 

bundan  so’ng  fuqarolar  urushi  boshlandi.  Mojarolar  tufayli  100  minglab  qochoqlar 

xavfsiz  joy  izlab  Hindiston  chegaralarini  kesib  o’tdi.  Dekabr  oyida,  Bangladesh 

mustaqilligini qo’llab-quvvatlagan Hindiston, urush e’lon qildi - 12 kunda Pokistonni 

kapitulyatsiya    qildi.  Bangladesh  o’z  mustaqilligini  boy  berdi,  mamlakatning  yangi 

poytaxti  Dxayka  shahri  bo’ldi.  Mustaqillikdan  keyingi  yillarda  asli  kelib  chiqishi 

bengal  bo’lmagan  ko’plab  moliyachi  va  tadbirkorlarning  ketib  qolishi  mamlakat 

sanoatini tushib ketishiga olib keldi.  

Keyingi  yillarda  Bangladeshdagi  siyosiy  turg’unlik  u  yoki  bu  darajada  ushlab 

turildi.  Saylovlar  o’tkazilayotganiga  qaramasdan,  chap  yoki  o’ng  radikal  guruhlar 

tamonidan sodir etilishi mumkin bo’lgan terroristik harakatlar mamlakat turg’unligini 

xavf ostiga qo’yar edi. Terroristik harakatlar va fuqarolar huquqlarining kamsitilishi 

Bangladesh uchun oddiy holatga aylandi. 

1983  yildan  boshlab  Bangladesh  o’z-o’zini  prezident  deb  saylagan  general 

X.M.Ershad  tomonidan  boshqariladi.  Mamlakatda  favqulodda  holat  e’lon  qilishga 

sabab bo’lgan 1987 yildagi namoyishga qaramasdan Ershad kelasi yildagi hokimiyat 

uchun saylovlarda yutib chiqdi, lekin siyosiy beqarorlik o’zgarmadi. Awami League 

va  8  ta  siyosiy  partiyalar  iborat  alyans  oppozitsiya  tuzdi.  Ko’plab  siyosiy  partiyalar 

oppozitsion  gazetalar  bilan  yaqin  aloqalarda  bo’lib,  ular  partiyalarning  siyosiy 

pozitsiyalarini  yoritar  edi.  Ish  tashlashlar  va  namoyishlar  tez-tez  yuzaga  keladigan 

---

381 

 

holatlar  bo’lib,  oppozitsion  siyosiy  partiyalar,  talabalar  guruhlari  va  turli 

uyushmalarning birgalikdagi harakatlari natijasi edi.