Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Raqamlarda: 

-  8  foiz  kompaniyalarning  40 

foizdan 

ortiqroq 

ishchisi 

o’z 

vazifalarini  virtual  tarmoq  orqali 

bajarishadi. 

-  44  foiz  ishchining  aytishicha, 

uydan  turib  ishlashning  asosiy 

salbiy  jihati  yuzma-yuz  ko’risha 

olmaslikdir. 

-  40  foiz  mijozlarning  fikricha, 

mijozlar  va  etkazib  beruvchilar 

bilan 

hamkorlik 

qilish 

yangi 

mahsulotlarni 

bozorga 

olib 

chiqishda juda muhim faktordir. 

- 

20 

foiz 

amerikaliklarda 

“nostandart”  ish  bor  (haftasiga  35 

soatdan 

kamroq 

ish,  mustaqil 

yollanma 

ishchilar, 

kunlik 

ishchilar, va h.z.). 

-  12  foiz  ishchilarning  aytishicha, 

masofadan 

turib 

ishlash 

ular 

uchun juda muhimdir. 

- 

81 

foiz 

ish 

beruvchilar 

o’zgaruvchan  ish  sharoitlarining 

qandaydir turini taklif qiladi. 

-  70  foiz  AQSh  ishchilari  hech 

bo’lmaganda  kunning  yarmida 

qandaydir  sayohat  uyushtirishadi 

(ish joyiga). 

---

438 

 

chunki bunda ishchilar o’zlarining ishi va shaxsiy hayotini bir muvozanatga keltirib 

oladilar.  Ishchilar  o’z  erkini  taqdim  qilgan  holda,  kompaniya  eng  yaxshi 

mutaxassislarni saralab olish imkoniyatiga ega bo’ldi. 

Mazkur misolda ko’rsatilganidek, ba’zi hollarda tashkilotlarda ishchilarning ish 

vaqtlarini  o’zgartirish  ehtiyoji  tug’ulib  qoladi.  Bunday  yondashuvning  bir  echimi 

intensiv ish haftasidir, bunda ishchilar kuniga ko’proq soat, ammo haftasiga kamroq 

kun ishlashadi. Buning uchun eng yaxshi misol 4 kun 10 soatdan ishlashdir.Energiya 

uchun  xarajatlarni  tejash  maqsadida  esa  juma  kunlari  ofislar  yopib  qo’yiladi.Bir  yil 

mobaynida  ishlangan4  kunlik  ish  haftasidan  keyin,  hisob  kitoblarga  qaraganda, 

energiya  uchun  xarajatlar  13  foizga  qisqargan,  ishchilar  esa  yoqilg’i  narxlaridan  6 

million  dollar  tejab  qolishgan.  Yana  boshqa  bir  yo’l  esa  o’zgaruvchan  ish  vaqtini 

joriy  qilishdir.  Bunda  ishchilar  haftasiga  belgilangan  ish  vaqtini  ishlashlari  kerak 

bo’ladi,  ammo  ular  o’z  vaqtlarini  o’zlari  belgilashlari  mumkin  bo’ladi.Odatda, 

bunday  sharoitlarda  ishchilardan  ma’lum  bir  vaqt  mobaynida  barcha  ishchilarning 

to’planishi  ham  belgilanadi,  ammo  ishni  boshlash,  tugatish  va  tushlik  vaqtlarini 

ishchilarning  o’zlari  belgilaydilar.  Family  and  Work  Institute  ning  olib  borgan 

tadqiqotlariga  qaraganda,  81  foiz  kompaniyalar  o’zlarining  ishchilariga  o’zgarib 

turuvchi  ish  haftasini  taklif  qilmoqchilar.Watson  Wyatt  tomonidan  olib  borilgan 

izlanishlarga qaraganda, o’rta va yirik kompaniyalar uchun o’zgaruvchan ish vaqtlari 

eng asosiy taklifdir. 

Buyuk  Britaniyada,  Makdonalds  kompaniyasi  o’z  restoranlarida  xodimlarning 

yo’q bo’lib qolmasligini ta’minlash uchun noodatiy eksperimentni sinab ko’rmoqda. 

Family Contract deb ataluvchi bu tizimda, bir oilaga kiruvchi ishchilar bir-birlarining 

ish o’rinlarini menejerlardan so’rab o’tirmasdan almashtirishlari mumkin. Ish vaqtini 

bunday o’zgartirish ish bo’lishish deb ataladi. Bunda 2 yoki undan ko’proq ishchilar 

bir  to’liq  ishni  o’zaro  bo’lib  oladilar.  Garchi  bunday  mexanizm  odatda  yuqori 

kvalifikatsiya  talab  qilmaydigan  ishlar  uchun  xos  bo’lsa-da,  boshqa  tashkilotlar  bu 

mexanizmni  ishlamoqchi  bo’lgan,  ammo  to’liq  stavkada  ishlashni  xohlamaydigan 

insonlarga taklif qilishi mumkin. Masalan, Ernts&Young kompaniyasi ishchilari turli 

xil  ish  vaqtlaridan  o’zlari  uchun  eng  ma’qulini  tanlab  olishlari  mumkin.  Bundan 

tashqari,  ko’pchilik  kompaniyalar  iqtisodiy  inqiroz  vaqtlarida  ishchilarni  o’z  ish 

o’rinlarida olib qolish maqsadida, ish bo’lishish mexanizmini taklif qilganlar.

23