Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

4-rasm. Ishlash qobiliyatining o’rtacha statistik o’zgarishlari 



 yuqori  faollik  pallalariga  ikki  soatlik  tanaffus  tutashib  turadi,  uning  vaqtida 

inson organizmi  “ayovchi” rejimda ishlaydi; 



 ishlash qobiliyatini avj olishi, kunning birinchi yarimiga to’g’ri keladi, shuning 

uchun A-kategoriyasi vazifalarini kunni boshlanishida bajarish kerak 

---

494 

 



 

tushlikdan  keyin,  umumdorlikni  ma’lum  pasayishi  payti  keladi,  bu  davrdan 

ijtimoiy uchrashuvlar va mashaqqatli qo’l faoliyati (V –kategoriyasi vazifalari) uchun 

foydalanish zarur, keyin esa B-kategoriyasi vazifalariga kirishish kerak. 

Tabiiy  kunlik  ritmni  hisobga  olish  bilan  ishlash  tavsiya  etiladi.  Bunda  shuni 

nazarda  tutish  kerakka,    4-rasmda    tasvirlangan  egri  chiziqli  ishlash  qobiliyatining 

o’zgarishlari,  ehtimol,  sizning  shaxsiy  ishlash  qobiliyatingizdan  bir  oz  farqlansa 

kerak,  chunki  har  bir  kishida  me’yordan  ba’zi  bir  chetga  chiqishlar  kuzatiladi. 

Shuning  munosabati  bilan  o’zining  shaxsiy  kunlik  ritmni  belgilash  va  muntazam 

kuzatishlar  asosida  o’zining  egri  chiziqli  ishlash  qobiliyatini  qurish  kerak.  Bundan 

tashqari, sizning  

ishchi kuni tartibingizni ishlash qobiliyati grafigi bilan solishtirish va uni , ya’ni 

muhim  ishlarni  bajarish  vaqtini  sizning  ishlash  kobiliyatingiz  bilan  qanday  qilib 

yaxshiroq solishtirish kerakligini hal qilish kerak. 

Yana  ishlash  qobiliyatining  o’zgarishlariga  muvofiq  keskin,  ma’suliyatli 

faoliyatni muhimsizroq va keskin bo’lmagan bilan almashtirib turish tavsiya etiladi. 

Yana organizm bioritmlari tabiiy pallalarini ham hisobga olish kerak. Bioritmlar 

haqidagi ta’lim shunga asoslanadiki, har bir odamning jismoniy, ruhiy va aqliy holati 

davraviy  o’zgarishlarga  moyildir,  ya’ni  faollik  va  bo’shashishning  muntazam 

pallalari  mavjud.  Sutka  davomida  bioritmlar  har  ikki  soatda  (kuniga  10-12  marta) 

sekinlashadilar: organizm davriy ravishda dam oladi. Harakatsizlik (dam olish) davri- 

bu  ishchi  rejimni  almashishidir,  u  organizmni  mo’tadil  faoliyat  yuritishiga  yordam 

beradi. Agar bu narsa hisobga olinmasa, unda ortiqcha yuklanishlar muqarrardir. 

Ishning  birinchi  navbatda  odam  xarakterining  xususiyatlari,  uning  moyilliklari 

va  odatlari  bilan belgilanuvchi usullari  muvaffaqiyatning  muhim  omili  bo’ladi.  O’z 

ish  usullarini  yaxshilash  uchun,  birinchidan,  o’z  ish  usullarining  kuchli  va  zaif 

tomonlarini  aniqlab  olish,  ikkinchidan,  kuchli  tomonlarini  mustahkamlashga 

rag’batga  ega  bo’lish,  uchinchidan,  shaxsiy  kamchiliklarni  bartaraf  qilishga  harakat 

qilish kerak. 

Eng  muhim  va  ahamiyatliga  e’tiborni  qaratish  muvaffaqiyatli  ishlashning 

muhim  shart-sharoitlaridan  bo’ladi.  Agar  o’zining  barcha  vazifalarini  avvaldan  ish 

kuni  davomidagi  keraksiz  ishlardan  qochishga  yordam  beruvchi  savollar  ostiga 

qo’yilsa, ishni ancha yaxshilash mumkin. 

Hammadan avval o’ziga quyidagi savollarni berish kerak: 

- Umuman  nimaga  buni  qilish  kerak?  Bu  ba’zi  bir  ishlarni  haqiqatdan  ham 

keraksiz  ekanligi  yoki  faqat  “umumiy  tarzda”  bajarish  mumkinligini  aniqlashga 

imkon beradi. 

-  Nima uchun men? Bu savol ishlarni o’zi qilishi kerakligi yoki yo’qligi nuqtai 

nazaridan  tanqidiy  qarashga  arzimaydigan  ishlarni  bajarishdan  saqlab  qoladi.  O’z 

xodimlaringizga  ishoning  va  ularga  topshirish  imkoniyatlaridan  ko’proq  darajada 

foydalaning.  Hozirgi  vaqtda  vujudga  kelgan  maqsadlar,  ma’suliyatlar  va  huquq 

doiralarini o’zingiz va xodimlar o’rtasida taqsimlanishi qaytadan o’ylab ko’ring?  

- Nima uchun endi? Bu savol sizni ishni ijro etishni noto’g’ri tanlangan muddati  

tufayli  ko’p  vaqt  yo’qotmaslikdan  saqlab  qoladi.  Muddatlarni  belgilab  turib,  ularni 

aniq  qayd  eting  va  aniqlab  oling.  “Ertaga,  tushdan  keyin,  kun  davomida”  kabi 

---

495 

 

muddatlarni  belgilamang.  Hamma  ishlarni  ham  albatta  “endi”  yoki  “darhol”  qilish, 

hal qilish yoki muhokama qilish shart emas. 

- Nima  uchun  bunday  shaklda?  Hamma  vaqt  ham  o’zingizning  oddiy 

silliqlashtirilgan  ish  uslubingizni  shubha  ostiga  oling  va  o’z  ishlaringizni    ijro 

etishning yangi, ijodiy va ratsional usullarini qidirib toping. 

Ko’rsatib  o’tilgan  tashkiliy  tomoyillar  va  usullarga  muvofiq  namunaviy  ish 

kunini  tuzing,  bunday  “ideal  kunni”  bo’lish  ehtimoli  kam  bo’lsa  ham.  Shunga 

qaramasdan  undan  kunlik  rejani  tuzish  va  amalga    oshirishda  mo’ljal  sifatida 

foydalanish  maqsadga  muvofiqdir.  Buning  uchun  namunaviy  rejani  vaqtning 

kundaligiga  ko’chirish  kerak,  yana  haftalik  namunaviy  rejani  tuzish  ham  tavsiya 

etiladi. Bunda o’zingizning “ideal kuningiz” va “ideal haftangizga” yana oila, sport 

bilan  shug’ulanish,  dam  olish,  do’stlar  bilan  mulohatda  bo’lish  va  h.k.  ga  tegishli 

bo’lgan shaxsiy ishlaringiz  va maqsadlaringizni qo’shish kerak.