O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

6.1-жадвал
25 °С ҳароратда темир оксидлари ҳосил бўлишининг мувозанат потенциаллари

Реакция	Мувозанат потенциалининг қиймати, Е
Fe + Н2О ↔ FeO + 2Н^+ + 2е	Е Fe/FeО = -0,04 - 0,059рН
3Fe + 4Н2О ↔ Fe3O4 + 8Н^+ + 8е	ЕFe/Fe3О4 = -0,09 - 0,059рН
2Fe + 3Н2О ↔ α-Fе2O3 + 6Н^+ + 6е	ЕFe/α-Fe203 = 0,05 - 0,059РН
Fe3O4 + Н2О ↔ 3Fe + 2Н^+ + 2е	α-Fе2O3 нинг м.п. аниқланмаган

γ-Fе₂O₃ оксид энг юқори ҳимоялаш хоссасига эга. Бироқ темир сиртидаги плёнкалар компонентларининг нисбати турлича бўлган Fe₃O₄ ва γ-Fе₂O₃ оксидларининг аралашмасидан ташкил топган бўлиб, плёнканинг қалинлигига боғлиқ ҳолда ўзгаради.

Электрод потенциалини мусбат томонга янада сурилса пассивланиш соҳаси қайта пассивланиш деб аталувчи соҳага ўтади ва бу соҳада токнинг қиймати яна ортади (6.8-расм, 4 соҳа). Потенциал билан ток зичлиги орасидаги боғланишдаги бундай манзара нафақат темир учун, балки бошқа кўпгина металлар учун ҳам кузатилади.
Қайта пассивланиш пассивлаштирувчи плёнка хоссаларининг ўзгариши билан боғлиқ бўлиб, натижада локал емирилишлар ва питтинглар ҳосил бўлади. Кўриб ўтилган сулфат кислотаси эритмасидаги темир коррозияси мисолида ток зичлигининг ортиши бир вақтнинг ўзида икки – питтинг ҳосил бўлиши ва кислород ажралиши жараёнларининг боришидан далолат беради.
Экспериментал ўз тасдиғини топган ва тан олинган назариялардан бири
80-йилларда Макдональд ва унинг шогиртлари томонидан яратилган. Бу назария пассивланиш соҳасида металлар ва плёнкаларнинг табиатини тушунтириб бера олади ва эксперимент натижаларига етарлича яхши мос келади.
Модел металлдаги кислород ва катион вакансияли жуда кўп сонли нуқтавий дефектларга эга бўлган кристалл структурасимон оксид плёнка ҳақидаги тасаввурларга асосланган.
Кислород вакансиялари металл–плёнка чегарасида ҳосил бўлиб, плёнка–эритма чегарасида ютилади. Айнан уларнинг плёнкада, металл билан бўлган чегарадан эритма билан бўлган чегара томон ҳаракати оксид плёнкаси қалинлигининг ортишига сабаб бўлади. Бу жараённи газ коррозиясидаги оксид плёнкасининг ҳосил бўлиш механизмига ўхшатиш мумкин.
Яна бир ўзаро боғлиқлиги мажуд жараён – катион вакансияларининг плёнкада эритма–плёнка чегарасидан плёнка–металл чегараси томон ҳаракати билан изоҳланадиган металлнинг эришидир.
Умуман олганда, оксид қатламининг шаклланиш жараёни металлнинг эриши билан параллел борадиган жараёндир. Плёнка қалинлигига боғлиқ ҳолда унинг ўсиш қонуниятлари ҳам ўзгаради. Плёнка қалинлигининг камайиши билан ўсишнинг логарифмик қонуни параболик боғланишга ўта бошлайди.