O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

5.5. Электрокимёвий коррозия жараёнининг умумий тавсифи.
Эрийдиган маҳсулотлари (яъни Меⁿ⁺ ионлари) ҳосил бўлиши билан борадиган металл коррозиясини оддий ҳолда металларнинг эриш жараёни деб айтилади. Металл атомларидан металл ионларининг ҳосил бўлишини кислотали электролит эритмаси мисолида қуйидаги реакция орқали ифодалаш мумкин:
Me = Ме^п+ + пе (5.10)
Бу реакцияда электронлар ажралиб чиқади, ва улар қуйидаги реакцияга кўра водород ионларига бирикади:
Н₃О⁺ + е = (1/2)Н₂ + Н₂О (5.11)
Натжада бир вақтнинг ўзида металлда иккита реакция — анод (5.10) ва ктод (5.11) реакциялари боради.



5.4-расм. Деполяризатор разряди (1) ва металл ионизацияси (2) реакциялари тезликларининг потенциалга боғланиши.
Электронларнинг кўчиши металл сирти орқали амалга ошса, ионларнинг ҳаракати электролитда юз беради. Бунда юз берадиган ҳодиса 5.4-расмда ифодаланган.
Пурбе диаграммалари Электрокимёвий жараённинг кечишида анод Е_а ва катод Е_к потенциаллари маълум бир нуқтада кесишади. Потенциалнинг бу қиймати Е_ст стационар ёки силжиган (компромисс) потенциал дейилади. Потенциалнинг Е_ст қийматида катод ва анод токларининг қиймати тенг бўлади, яъни
i_a = i_k = i_кор (5.12)
i_кор – коррозия тезлиги ёки металлнинг ўз-ўздан эриш тезлиги дейилади.
Шундай қилиб, металл эритмага туширилган ва ташқи манбадан келадиган ток у орқали ўтмаётган шароитда ўз-ўзидан борадиган жараёнга коррозия дейилади.
Коррозия жараёнини металл орқали ташқи ток оқаётган ҳолдагина ўрганиш мумкин. Коррозия тезлиги ҳақида маълумот олиш учун металл орқали ток ўтказиш (уни қутблаш) ва қутбланиш эгриликларини чизиш принципидан фойдаланиш лозим.
Агар электродни ток манбаининг манфий қутибига уланса, унинг потенциали манфий томонга силжийди. Электродни ток манбаининг мусбат қутибига улаш орқали унинг потенциалини мусбат томонга силжитиш мумкин. Бунда бир вақтнинг ўзида ток ва потенциалнинг қийматлари ўлчанса, катод ва анод қутбланиш эгриликларини олиш мумкин.
Ҳозиргача кўрилган коррозия жараёнларидаги қоидаларга биноан анод реакцияларининг йўналиши тўғри ва анод токи мусбат, катод токининг йўналиши эса манфий деб қабул қилинади.
5.5-расмда металлнинг эриши ва Н₂ ажралиши жараёнида катод (СВА) ва анод (CDE) қутбланиш эгриликлари келтирилган. Коррозия токини аниқлаш учун (СВА) ва (CDE) эгриликларининг тўғри чизиқли қисмларини давом эттириб (экстраполяциялаб), уларнинг кесишган К нуқтасини топиш