O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

2. Умумий маълумотлар

Изоляция қопламаларига бўлган асосий талаблардан бири- қопламанинг металлга бўлган ёпишқоқлигини юқори бўлишлиги. Бу кўрсаткич битум мастикасини ёки ёпишқоқ полимерлар лентасини қувур юзасида ҳосил қилиш технологик жараёнида содир этилади ва у қуйидагича амалга оширилади.

Қувур юзаси металл тарођи ёрдамида барча ифлосликлардан, токи металл ранги ҳосил бўлгунга қадар тозаланади. Қувурларни қуришда бу жараён автоматлаштирилган тозалаш жиҳози (машинаси) ёрдамида амалга оширилади. Тозаланган юзага силлиқловчи суюлтирилган битум мастика эритмаси суркалади. Натижада Қувур юзанинг текисланиши асосий битум қопламасининг қувур юзасига бўлган ёпишқоқлигини яхшилайди
Қувур юзасида ҳосил қилинган силлиқловчи қатлам (0,1 мм) қуригандан кейин, унинг устида асосий битум (ёки полимер) қопламаси ҳосил қилинади. Ҳосил қилинган қопламаларнинг қувурга бўлган ёпишқоқлиги қабул қилинган андоза (ГОСТ) бўйича назорат қилинади.

3. Қопламаларнинг ёпишқоқлигини аниқловчи асбоблар ва аниқлаш шароитлари

Ҳосил қилинган қопламаларнинг ёпишқоқлигини аниқлаш адгезиметрлар ёрдамида амалга оширилади. Полимер ленталари асосидаги қопламаларни ёпишқоқлигини аниқлашда АР-2, битум мастикаси асосидаги қопламаларни ёпишқоқлигини аниқлашда СМ-1 маркали адгезиметрларидан фойдаланилади. (ГОСТ 25812-83 га қаранг). Бу адгезиметрларни шартли равишда икки бўлимга бўлиш мумкин. Биринчи бўлим асбобни корпуси бўлиб, унда ажратилаётган қопламани ушловчи қисқич, параллел ўрнатилган пўлат пичоқлари, корпусни ҳаракатлантирувчи ђилдиракчалар ва бошқалар жойлашган. Иккинчи бўлимда қопламани ажратиш жараёнида ҳосил бўлаётган кучни ўлчовчи пуржина ва ажратиш кучни кўрсатувчи шкала жойлашган (11-расмга қаранг).

Қопламалар ёпишқоқлигини аниқлаш қуйидаги тартибда амалга оширилади.
Адгезиметр қабул қилинган тартибда, қувур юзасидаги изоляция қопламаси устига қуйилади. Корпусдаги қирқувчи пичоқлар керакли оралиқда ўрнатилади. Уларнинг орасидаги масофа 10 дан 40 мм гача бўлиб, унинг қиймати кутилаётган адгезия кўрсатишига бођлиқ бўлади, яъни:
- адгезия қиймати 30 дан 40 Н/см гача (3дан 4 кгс/см гача) бўлганда, полоса кенглиги 10-15 мм оралиђида бўлади:
- адгезия қиймати 1 дан 5 Н/см гача (0,1 дан 0,5 кгс/см гача бўлганда, полоса кенглиги 30-40 мм оралиђида бўлади.
Пичоқлар ёрдамида, узунлиги 100 мм бўлган керакли кенгликдаги қоплама полосаси қирқилади ва унинг бир томони қувурдан ажратилиб, асбобнинг қисқичига маҳкамланади. Асбоб қувур устида, унинг қопламани ажралиш кучни аниқловчи бўлими ёрдамида ҳаракатлантирилади ва қоплама узунлиги бўйича қирқилган полосасининг қувурдан ажралишида ҳосил бўлаётган кучларнинг кўрсаткичи ёзиб олинади (12-расмга қаранг).
Қопламанинг адгезия кўрсаткичи (А), н/см (кгс/см), қуйидаги ифода ёрдамида ҳисобланади.
,
бу ерда: F - ажратиш кучи, Н (кгс);
в - ажратилаётган лента кенглиги, см
Қопламанинг адгезия қиймати сифатида, уч маротаба аниқланган ўлчашнинг ўртача арифметик қиймати қабул қилинади ва ўлчаш натижалари 7-жадвалга ёзилади. (7-жадвалга қаранг)

7- жадвал