O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

 
7.5-rasm.
 Innovatsiya, yangiliklarni joriy qilish va bozorga chiqarilishi 
jarayonida biznes-rejaning o‟rni
115
 
 
Moliyaviy reja yangi mahsulot/xizmatlar muvaffaqiyati uchun hal qiluvchi 
ahamiyatga ega. U nafaqat yangi moliyaviy mablag'lar yoki boshqa iqtisodiy 
115
Mualliflar tomonidan tuzildi.
Innovаtsion g‘oyalаr qidirish 
Istiqbollig‘oyalаrnitаnlаsh 
Tаnlаngаn g‘oyalаrning hаyotiyligini bаholаsh 
Innovаtsion loyihаning biznеs-rеjаsini tuzish 
Bozor shаroitidа yangi tovаrni sinov uchun ishlаb 
chiqаrish 
Ishlаb chiqаrish sхеmаsigа tuzаtishlаr kiritish vа 
bozordа tаrg‘ib qilish 
Mаhsulotni yoppаsigа ishlаb chiqаrishni yo‘lgа 
qo‘yish 

---

196 
ko'mak zaruratini aniqlash, balki bu uzoq istiqbolda qanday foyda keltirishini 
ko'rsatish imkonini beradi.
Biznes-rejaning muhim qismi doimiy mijozlarga, ularning ehtiyojlari va 
tovar/xizmatlarni qabul qilishga tayyorgarlikka qaratilgan marketing rejasi 
hisoblanadi. Marketing rejasi taklif etilgan mahsulot/xizmat bozori to'g'risida 
tasavvur berish uchun bozorni tadqiq etishga asoslangan bo'lishi lozim.
116
Biznes – rejaning ko‘rib chiqilayotgan bo‘limi bir qator hisoblashlar
natijasini aks ettiradi (7.5-rasm). Masalan, pul oqimlarining kalendar rejasi 
korxonaning ishlab chiqarish sotish, investitsion va moliya faoliyatiga tegishli 
bo‘lgan hisoblashlarning uchta blokini o‘z ichiga oladi. Har bir blok bo‘yicha 
hisob – kitoblar pul oqimlarini oqib kelishi va oqib ketishini saldosini belgilash 
bilan yakunlanadi, ya‘ni: 
-ishlab chiqarish – sotish faoliyatining saldosi – sof foyda va yillar bo‘yicha 
amortizatsion ajratmalarning summasidir; 
-investitsion faoliyat saldosi investitsiyalarning to‘liq hajmini investitsiya 
qilingan shaxsiy mablag‘lardan ayirish bilan tashkil qilinadi (qayta investitsiya 
qilingan sof foyda va amortizatsiyadan tashqari); 
-moliyaviy faoliyat saldosi qarz mablag‘lar summasi (shu jumladan 
investitsion loyihani amalga oshirish uchun chiqarilgan Aksiyalarni sotish) va 
qarzlarni to‘lash, foizlarni to‘lash va aksiyadorlarga dividendlarni to‘lash uchun 
zarur bo‘lgan mablag‘lar o‘rtasidagi farqqa tengdir. 
Pul oqimlari umumiy saldosining ijobiy miqdori investitsion loyiha 
muvaffaqiyatining sharti bo‘ladi, uni korxonaning ishlab chiqarish – sotish, 
investitsion va moliyaviy faoliyati yakuniy saldosini jamlash bilan topadilar. 
Demak, investitsion loyihani amalga oshiruvchi korxona uchun uni amalga 
oshirishdan iqtisodiy samara hisobot davri uchun umumiy saldoning yillik 
miqdorlari summasi bilan belgilanadi. 
116
Innovation management [Elektronski vir] / authors Borut Likar ... [et al.] ; editor Borut Likar, co-editors Peter 
Fatur, Urška Mrgole ; translation Arslingue K. Žontar, TEFL, TBE. - 1st. ed. - El. knjiga. - Ljubljana : Korona plus - 
Institute for Innovation and Technology, 2013 –P. 130.

---

197 
Turli vaqtlardagi to‘lovlar va investitsion siyosatni amalga oshirish davridagi 
tushumlarni solishtirilishiga ularni birinchi (bazaviy) yilga keltirish hisobigi, ya‘ni 
diskontlashtirish asosida erishiladi. Pul oqimlari (to‘lovlar va tushumlar)ni 
diskontlashtirish va ularning saldosini belgilash investitsiyalarni amalga 
oshirishning bo‘lg‘usi samarasini asoslanganroq baholash (sof diskontlashtirilgan 
daromad – SDD - shaklida) uchun zarur. Investitsion loyihani moliyalashtirish 
strategiyasi biznes – rejaning moliyaviy bo‘limini bayon qilinishini yakunlaydi. 
Korxona investitsion siyosati doirasidagi haqiqiy loyihalarni bir birlari bilan 
investitsiya qilish jarayonida olinadigan eng katta umumiy iqtisodiy samaraga 
erishish mezonlaridan kelib chiqqan holda ajratilgan moliyaviy resurslarning 
hajmlari va amalga oshirish muddatlari bo‘yicha muvofiqlashtirish maqsadga 
muvofiqdir.