O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

 
7.4-rasm.
 Bahoning asosiy funksiyalari
112
 
Kapitalning qiymati va baho ko‘rsatkichining iqtisodiy mazmuni har bir 
manbadan kapital birligini jalb qilish bilan bog‘liq xarajatlarni aniqlashdan iborat. 
Manbalarning turli-tumanligi kapitalning o‘rtacha tortilgan qiymatini hisoblab 
chiqish zaruratiga olib keladi. U o‘rtacha yillik qiymatlarni inobatga olgan holda 
foizlarda hisoblab chiqiladi. 
Kapitalning o'rtacha o'lchangan qiymati - bu, kompaniya o'rtacha hisobda o'z 
aktivlarini moliyalashtirish uchun o'zining barcha qimmatli qog'ozlar egalari uchun 
to'laydigan stavka. Kapitalning o'rtacha o'lchangan qiymatini odatda firma 
kapitalining qiymati deb ataydilar. Ta'kidlash joizki, u firmaning ichki boshqaruvi 
bilan emas, balki tashqi bozor tomonidan qayd etiladi. Kapitalning o'rtacha 
o'lchangan qiymati kompaniya o'z kreditorlarini, mulkdorlari va boshqa kapital 
ta'minotchilarini qondirish uchun mavjud aktivlar bazasida olishi lozim bo'lgan eng 
kam daromadni namoyon etadi, chunki aks holda ular o'z pullarini boshqa joyga 
kiritadilar.
113
Kapitalning o‘rtacha tortilgan qiymati kapitalni jalb qilish va 
foydalanishda yuzaga keladigan xarajatlarning nisbiy darajasini yoki sarflarning 
112
Mualliflar tomonidan tuzildi.
113
Fernandes, Nuno, Finance for Executives: A Practical Guide for Managers 2014 -P.32.

---

191 
umumiy yig‘indisi (summasi) ni tavsiflovchi umumiy ko‘rsatkich bo‘lib, shu bilan 
bir vaqtda uni qo‘yilgan kapital qaytishining minimal qiymati desak ham bo‘ladi. 
Kapitalning o‘rtacha tortilgan qiymati formulasi o‘rtacha tortilgan arifmetik 
miqdorga asoslangan, bunda tarozi sifatida umumiy summadagi alohida 
manbalarning ulushlari chiqadi, o‘rtacha tortilgan miqdor ko‘rsatkichining o‘zi esa 
foizlarda ifodalangan o‘rtacha yillik qiymatni ifodalaydi. 
O‘KQ = ∑ d
i
∙ k
i, 
bunda d
i
– har bir manbaning umumiy summadagi ulushi; k
i
–o‘rtacha yillik 
hisoblashlarda i–chi manbaning foizlarda ifodalangan bahosi.