O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta-maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov

7.2.Investitsiya kiritish qoidalari 
Innovatsion loyihalarga investitsiya kiritishda investor hatto ilk bor va 
minimal qo‘yilmalar bilan cheklangan investitsiyalarga qo‘l urar ekan, o‘z ishining 
ustasi bo‘lgan investorlarning shaxsiy tajribasiga asoslanishi, ayrim investitsiya 
qoidalariga rioya qilishi kerak. Shunda u investitsion vositalarga qo‘ygan 
mablag‘larini yo‘qotmasligi, balki o‘z investitsiyalarini ko‘paytirishi mumkin. 
 
7.3-rasm. 
Innovatsion loyihaga investitsiyalar
106
 
106
Казанцев М. Основы инновационного менеджмента. Теория и практика. 2004 - C.373.
Diskontlangan pul 
mablag‟lari 
O‟tkazilgan kapitallar
Ishlab 
chiqarishga 
investitsiya 
4 bosqish 
1 bosqish 
2 bosqish 
3 bosqish 
ITIga 
investitsiy
alar 
Novatsiyalarni
bozorga 
chiqarishdagi 
investitsiyalar 
Pul daromadlari 
So‘m 
T 

---

183 
Innovatsion investitsiyalar bilan erishilgan natijalarni bir vaqtning o'zida 
maqbullashtirilgan holda innovatsiyalarga xos bo'lgan xavf-xatarlarni boshqarish 
innovatsiyalar portfelining maqsadi hisoblanadi. Madomiki, ushbu yondashuv 
ushbu kompaniya raqobatlashayotgan aniq bozorlarga tatbiqan mazmunga ega 
ekan, shuningdek u yoki bu tarmoqda ustunlik qiluvchi texnologiyaga bog'liq ekan, 
har bir kompaniyaning innovatsiyalar portfeli albatta bir-biridan farq qiladi.
107
Investorlar uchun ahamiyatli bo‘lgan asosiy investitsiyalash qoidalari: 
1.Muddatlarning moliyaviy muddatlar tamoyili (―oltin bank qoidasi‖) 
deydiki: mablag‘larni olish va taqsimlash belgilangan muddatlarda sodir bo‘lishi 
kerak, o‘zini o‘zi oqlashining uzoq muddatlariga ega kapital kiritmalarni uzoq 
muddatli mablag‘lar (uzoq muddatli bank kreditlari va to‘lashning uzoq 
muddatlariga ega obligatsiyali qarzlar) hisobiga moliyalashtirish maqsadga 
muvofiqdir. 
2.Xatarlarning 
muvofiqlashtirilganlik 
tamoyili 
- 
ayniqsa 
xatarli 
investitsiyalarni shaxsiy mablag‘lar (sof foyda va amortizatsion ajratmalar hisobiga 
moliyalashtirish maqsadga) muvofiqdir. Ushbu holda korxona o‘zini o‘zi 
moliyalashtirish tamoyiliga rioya qiladi va o‘zini qo‘shimcha qarzli majburiyatlar 
bilan bog‘lamaydi. 
3.Eng yuksak rentabellik qoidasi - sarmoyadorga eng katta daromadlilikka 
erishishni ta‘minlovchi kapital kiritmalarni tanlashni tavsiya qiladi. 
G‘arbiy iqtisodchi olimlarni hisoblashlariga kompaniyani foydani 
ko‘paytirishga intilishi rahbariyatning aksiyadorlar boyligini ko‘paytirish istagiga 
tengdir. Bu tasdiqni tushuntirib beramiz. Foydani ko‘paytirishga qarama qarshi 
bo‘lgan maqsadlarning ko‘pchiligi haqiqatda ikkinchi darajali bo‘ladilar. 
Aksiyadorlar kompaniyaning egasi sifatida boshqa maqsadlarga (masalan, raqobat 
kurashidagi yetakchilikka) erishish uchun qanday narxni to‘lashlari kerakligini 
bilishlari kerak. Bundan tashqari kompaniya direksiyasi aksiyadorlar oldida 
hisobot beradilar. Agar rahbariyat faoliyati kiritilgan sarmoyalarga ularga ma‘qul 
107
Managing Innovation Portfolios by Langdon Morris An InnovationLabs White Paper Version 3, February 2010 
© InnovationLabs LLC 2010 –P.3.

---

184 
foydani keltirmasi, ular almashtirilishlari mumkin, yoki firma yutib yuborish 
obyekti bo‘ladi. Demak, foydani ko‘paytirish asosida investitsion qarorlarini qabul 
qilish mezonlaridan kompaniya ishi samaradorligini baholash uchun (agar foydani 
keyingi taqsimlanishidan abstraklanilsa) foydalanish mumkin. Bu juda muhimdir, 
chunki hozirgi vaqtga qadar kompaniya samaradorligini o‘lchashning samaraliroq 
usuli yoki Aksiyadorlar va umuman jamiyatning uzoq muddatli boyligini 
ta‘minlovchi boshqa muqobil maqsadlar taklif qilinmagan. 
4.Ushbu kapital kiritmadan sof foyda bank depozitiga pul mablag‘larini 
joylashtirish miqdoridan oshib ketishi kerak.
 
5. Investitsiyalarning rentabelligi hamma vaqt inflyatsiyaning o‘rtacha yillik 
sur‘atidan yuqori bo‘lishi kerak. 
6.Vaqt omili (pullarning vaqtli qiymati)ni hisobga olishga aniq investitsion 
loyihaning rentabelligi hamma vaqt muqobil loyihalar daromadliligidan yuqoridir.