O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Debitor qarzdorlik 
Ko‘rinib turibdiki, kichik biznes vakillari yirik biznes vakillariga qaraganda 
katta 
nisbatda 
debitorlarni 
moliyalashtirishga 
majburdirlar. 
Uilson 
va 
Sammers(Wilsonand Summers 2002) ancha kichik kompaniyalar sotuvlarda 
raqobat kuchi natijasida yirik kompaniyalarga yutqazishini aniqlanadilar va bu 
ancha uzoq muddatdagi debitorlik qarzlariga ko‘nishga majbur qiladi. 
Morrison (Morrison 2003) kredit operatsiyalarini boshqarish bo‘yicha 
tadqiqot markaziy tomonidan olingan ma’lumotlarga e’tibor qaratdi, unda 
ko‘rsatilicha kichik kompaniyalar debitorlik qarzlari to‘lovi o‘rtacha 19 kun ko‘p 
kutadilar. Bu shuni bildiradiki, ancha kichik kompaniyalar uchun sotishdan 
tushgan tushumdagi debitorlik qarzdorlik ulushi ancha yirik kompaniyalarga 
qaraganda 46% ga ko‘pdir. 
Kreditorlik qarzdorlik 
Mazkur masala bo‘yicha ham statistika e’lon qilinmaydi, ammo ancha 
kichik kompaniyalar yirik kompaniyalarga qaraganda kreditorlik qarzdorliklarini 
to‘lashning ancha past muddatlariga ega bo‘ladilar. Buning sababi tegishli bozor 
pozitsiyasi sanaladi. Kichik kompaniyalar odatda ancha kichik miqdorlarda xaridni 
amalga oshiradilar, sotuvchi bilan hisob-kitoblarning shartlarini qabul qiladilar, 
yoki istiqbolda umuman zarur tovarlarni olmasliklari mumkin. 
Zahiralar va debitorlik qarzdorlikning yuqori darajasi va kreditorlik 
qarzdorlikning ancha pastligi shuni bildiradiki, odatiy kichik kompaniya ancha 
katta ishchi kapitalga egalik qiladi. Mazkur dalil ushbu bobda ilgari qayd qilingan 
kichik biznesdagi bankrotlikning yuqori ulushining muhim sababi bo‘ladi. Bu 
likvidlilik yetishmasligi bo‘lib, kompaniyaning moliyaviy inqiroziga olib kelishi 
mumkin . 
REZYUME 

---

222 
Kichik kompaniyalar muhim rol o‘ynaydi 
• Buyuk Britaniyada bandlikni oshirish, qo‘shilgan qiymatning o‘sishi, tovar 
aylanmasi va kapital qo‘yilmalar ko‘payishiga olib keldi. 
.• innovatsiyalarga moyillik. 
• bu iqtisodiyotning rivojlanayotgan tarmog‘i.