Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

 
 
 
 

---

87 
 
VII bob. XORIJIY VALYUTA BOZORI 
 
7.1. Xorijiy valyutalar bozori tashkiliy jihatlari 
Dunyodagi aksariyat mamlakatlarning oʻzlarining milliy valyutalari mavjud. 
Masalan:  AQSHda  AQSH  dollari;  Yevropa  ittifoqida  yevro;  Brazilyada  real; 
Rossiyada  rubl;  Xitoyda  yuan  va  boshqalar.  Ushbu  mamlakatlar  orasida  amalga 
oshiriladigan  savdo  sotiqlar  turli  xil  valyutalarni  ayriboshlash  (yoki  boshqa 
valyutadagi bank depozitlarini shakllantirish) jarayonlarini oʻz ichiga oladi. Agarda 
Braziliyadagi  biror  bir  firma  xorijiy  mamlakatdan  biror  bir  mahsulot  yoki  aktivni 
sotib oladigan boʻlsa, Braziliya reali yoki ushbu valyutadagi bank depoziti boshqa 
valyutaga ayriboshlanadi. Valyutalar hamda maʼlum bir valyutada shakllantirilgan 
bank depozitlari savdosi xorijiy valyuta bozori (FOREX)da amalga oshiriladi. 
Xalqaro  valyuta  bozori  yuqorida  taʼkidlanganidek  turli  mamlakatlarning 
valyutalari  oldi  sotdisi  amalga  oshiriladigan  bozor  hisoblanadi.  Dastlab  Foreks 
faqatgina sayohat qiluvchilar yoki savdogarlar tomonidan oʻz davlatlaridan boshqa 
davlatga borganlarida  valyutani ayriboshlash  uchun  ishlatilgan. Hozirgi kunda esa 
bu  atama  asosan  investitsiya  kiritib,  foyda  olish  mumkin  boʻlgan  manba  sifatida 
qaraladi. Statistik maʼlumotlarga  nazar soladigan boʻlsak,  foreksda oʻz  faoliyatini 
boshlaydigan  yangi  treyderlarning  aksariyat  qismi  aniqrogʻi  90-95  foizi  oʻz 
pullarini qanday qilib yoʻqotganini tushunmagan holda ushbu bozorni tark etishadi. 
Bugungi  kunda  foreks  dunyoning  eng  katta  moliyaviy  bozori  hisoblanib,  undagi 
kunlik oʻrtacha tranzaksiyalar  miqdori taxminan 5 trillion  AQSH  dollarini tashkil 
etadi (2018 yil yanvar holatiga koʻra) va bu koʻrsatkich yil sayin oshib bormoqda. 
Fond  birjasidan  farqli  oʻlaroq,  valyuta  bozori  tartibga  solinmagan  bozor 
hisoblanadi.  Har  bir  tranzaksiya  yopiq  tarzda  boʻlib,  tomonlarning  kelishuviga 
koʻra amalga oshiriladi. Xalqaro  valyuta bozori kuniga 24 soat,  haftasiga  5,5 kun 
ishlaydi  yaʼni  yakshanba  kuni  12:00  soʻng  jumaga  qadar  ishlaydi.  Foreksda 
markaziy  banklardan  tortib  individual  investorlar  kabi  bir  qator  ishtirokchilar 
valyutalar  boʻyicha  kelishuvlarni  amalga  oshiradi.  Davlatlar  Markaziy 
banklarining  oʻz  valyuta  zaxiralarini  qaysi  valyutada  shakllantirishidan  kelib 
chiqqan holda Foreksda asosan qaysi valyutalar qatnashishini bilib olish mumkin. 
 
 

---

88