Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Variatsion-kovariatsion 
(delta-normal, 
korrelyatsion, 
parametrik, 
analitik)  usul.  Ushbu  usulga  muvofiq  portfel  yoʻqotishlarining  taqsimotini 
quyidagi ikkita shartga asosan modellashtiriladi:  
Portfel  toʻgʻri  chiziqli  hisoblanadi,  yaʼni  portfel  narxi  (V(t))ning  oʻzgarishi 
uning  tarkibidagi  aktivlar  narxlari  (Si(t))ga  toʻgʻri  chiziqli  bogʻliqlikda 
hisoblanadi. Buni quyidagi funksiya bilan ifodalanadi: 
∆𝑉(𝑡) = ∑ ∆𝑆
𝑡
(𝑡)
𝑁
𝑖=1
 
Eʼtibor  qilish  kerak  tarkibida  derivativlar  boʻlmasagina  portfel  chiziqli 
boʻladi.  Amaliyotda  baʼzi  model  ishlab  chiquvchilar  chiziqli  boʻlmagan 
portfellarni  ham  tahlil  qilish  uchun  qulay  boʻlishi  uchun  chiziqli  deb  faraz  qilib 
olishadi.
86
 
Tarkibidagi  aktivlarning  daromadliligi  umumiy  (qoʻshma)  normal 
taqsimotga ega boʻlishi, portfelning daromadi ham normal taqsimotga ega boʻladi. 
Shu  oʻrinda  aytish  joizki,  normal  taqsimot  funksiyalarining  yigʻindisi  doim  ham 
aniq  normal  dek  boʻlmaydi,  lekin  umumlashtirilgan  normal  taqsimotning  oʻziga 
xosa  xususiyati  shundaki,  u  portfel  daromadliligining  normal  boʻlishini 
taʼminlaydi.  Shunday  qilib  portfelning  chiziqli  boʻlish  shartini  oʻzi  portfel 
daromadliligining normal boʻlishiga yetarli boʻlmaydi. 
Yuqoridagi  uchta  shartdan  ikkitasi  bajarilsa  ham  Normal  taqsimot  orqali 
portfelning  yoʻqotishlarini  ifodalash  mumkin.  Buning  uchun  qator  tahliliy 
koʻrsatkichlar  (formulalar)  hamda  taqsimotga  mos  keluvchi  usullar  mavjud.  Shu 
sababdan VaRni hisoblash va joriy qilish sezilarli osonlashadi.