O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi

 
jadval 
O’zbekistonda turizmdan kelayotgan valyuta tushumi
 
Yillar 
Valyuta tushumi (ming 
AQSH. dollari) 
O’rtacha bir turistga to’g’ri
keladigan valyuta
($ hisobida) 
2002 
18,835 
74,5 
2003 
20,980 
77,1 
2004 
25,255 
93,2 
2002 yilda valyuta tushumi 18,835 ming AQSH dollarini tashkil 
etgan bo’lsa, 2003 yilda bu ko’rsatkich 20,980 ming AQSH dollariga va 
2004 yilda esa 25,255 ming AQSH dollariga barobar bo’lgan. Bunga mos 
ravishda o’rtacha bir turistga to’g’ri keladigan valyuta miqdori ham 
yildan-yilga oshib borgan. 2002 yilda o’rtacha bitta turistga to’g’ri 
keladigan valyuta miqdori 74,5 AQSH dollarini tashkil etgan bo’lsa, 2003 
yil 77,1 AQSH dollari va 2004 yilda 93,2 ming AQSH dollarini tashkil 
etdi. Umuman olganda, uchinchi va to’rtinchi jadvallarda keltirilgan 
ma’lumotlar mamlakatimiz turizmini rivojlanishida xususiy sektorga, 
ya’ni asosan kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga nihoyatda 
muhim e’tibor berilayotganligidan dalolat beradi. Mamlakatimiz 
turizmida xususiy mulkchilik salmog’ini oshirish borasida olib 
borilayotgan islohotlardan ko’rinib to’rganidek, yaqin kelajakda bu 
borada faoliyat ko’rsatayotgan kichik va o’rta biznes sub’ektlarining 
salmog’i yanada ortib borishi kutilmoqda.
 
9.3.Turizmda litsenziya olish
Turistik firmaning turizm sohasidagi faoliyatining zaruriy sharti 
- unda litsenziya (ruxsatnoma)ning mavjudligidir. Turizm faoliyatini 
litsenziyalash turizmni tartibga solishning muhim bo’g’inidir. 
O’zbekistonda turizmni litsenziyalash bir necha yillar mobaynida 
amalga oshirilib kelinmoqda. Bu sohadagi ishni tashkil etishda ham 
muayyan tajriba to’plangan. 1994 yilda O’zbekiston Respublikasida 
turizm birinchi marotaba litsenziyalanadigan faoliyat turlariga 
kiritilgan edi. SHu jumladan, Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 19 
apreldagi 215-sonli qarori bilan litsenziyalanishi lozim bo’lgan ba’zi 
bir faoliyat turlari joriy etildi (shu jumladan, turizm sohasida ham) va 

---

litsenziyalarni berilishini rasmiylashtirishga doir umumiy nizom ham 
tasdiqlandi. Litsenziyalash usullarini sinovdan o’tkazib borish, 
qonunchilik bazasini o’zgarishi va tahlil qilish va hal etishni talab 
qiladigan muammolarni vujudga kelishi bilan 1998 yillar «O’zbekiston 
respublikasida turizm faoliyati bilan shug’ullanish uchun ro’yxatdan 
o’tish va litsenziya berish qoidasi» yangi tahriri kuchga kiritildi. Ushbu 
qoida mulkchilik shakli va idoraviy mansubligidan qat’iy nazar yuridik 
shaxs maqomiga ega bo’lgan va turizm sohasiga amaldagi 
qonunchilikka muvofiq faoliyat yuritayotgan korxona, birlashma va 
tashkilotlarni ro’yxatdan o’tkazish va ularga litsenziya berish tartibini 
belgilab beradi. YAngi bosqichdan turizm sohasida faoliyat 
ko’rsatadigan ishtirokchilariga talab kuchaytirildi. SHuningdek 
litsenziyalarning bekor qilinishini (chaqirib olinishini) ko’zda tutuvchi 
holatlar belgilandi. Turizm faoliyati bilan shug’ullanish uchun 
litsenziya “O’zbekturizm” Milliy Kompaniyasi tomonidan O’zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi komissiya qarori asosida 
beriladi. Turizm faoliyati bilan shug’ullanish uchun litsenziya 5 yil 
muddatga beriladi. Litsenziya berilganligi uchun Respublikadagi eng 
kam ish haqqining 25 barobari miqdorida litsenziya yig’imi to’lanadi. 
Litsenziya 
yig’imi 
to’lovidan 
kelib 
tushadigan 
mablag’lar 
«O’zbekturizm» Milliy Kompaniyasi huzuridagi turizmni rivojlantirish 
markazlashtirilgan fondiga yo’naltiriladi. 2004 yil holatiga ko’ra 
«O’zbekturizm» milliy kompanisi tomonidan turizm sohasida faoliyat 
yuritish huquqini beruvchi 450 dan ortiq litsenziya berilgan. Ayni 
paytda korxona va tashkilotlar O’zbekiston Respublikasining amaldagi 
qonunchiligini buzuvchi turli xil sabablarga ko’ra 70 ga yaqin 
korxonalar 
litsenziyadan 
mahrum 
etilganlar. 
Ko’pchilik 
mamlakatlarda, turagent va turoperator faoliyatini tartibga solish 
darajasida farqlar mavjud. Jumladan, rivojlangan mamlakatlarning 
turizm 
amaliyotida 
turoperatorlik 
va 
turagentlik 
faoliyatni 
litsenziyalashda litsenziya yig’imi miqdori, tavakkalchiliklarni 
sug’urtalash tizimi, ushbu sohada muayyan ma’lumotga ega bo’lishga 
doir talablarda farqlanish mavjud. Ushbu faoliyat turlarining 
belgilangan farqlari, maqsad va vazifalari, mijoz bilan o’zaro 
hamkorlik qilish tartibidan kelib chiqqan holda ushbu korxonalarni 
litsenziyalashga ham turlicha metodologik yondashuv amalga 
oshiriladi. O’zbekiston Respublikasida turizm sohasidagi tadbirkorlik 
faoliyati tashkil topish va rivojlanishining dastlabki bosqichida 
ko’pchilik kishilar bir vaqtning o’zida turoperator va turagent 
faoliyatini farqlay olmasdan ushbu faoliyat bilan shug’ullana boshlashi 
albatta maqsadga muvofiq emas edi. Hozirgi bosqichda ushbu faoliyat 
sohasidagi tadqiqotlar va amaliyotdan kelib chiqqan holda Butunjahon 
Turistik Tashkilotining «Turizm sohasidagi faoliyat turlarini xalqaro 

---

tasniflash andozalari»ga muvofiq holda ushbu sohadagi faoliyat 
turlarini alohida ko’rsatgan holda umumiy litsenziyalash tizimini joriy 
etish zarurligi maqsadga muvofiqdir.