O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat pedagogika instituti

4-mavzu. Dunyoviy va diniy madaniyat 
O’rta asrlarda ijtimoiy- siyosiy va madaniy hayotdagi keskin o’zgarishlar. 
Iudaizm va Tavrot. Bibliyaning tarkibiga kiruvchi kitoblar. Eski Axdda olamning
ibtidosi to’g’risidagi chur mushohadalar, odamlar o’rtasidagi munosabatlar, axloqiy 
mezonlar, ma’naviy qadryatlar va boshqa ko’plab falsafiy g’oyalar va axloqiy o’gitlar. 
Iudaizm- mustaqil diniy tizim.Masixiylik ta’limoti Sharqning falsafiy tafakkuri mahsuli 
sifatida. Katolik jamoati va pravaslav jamoatlari. Islomiy madaniyat. Islomda ilm 
o’rganish tashviqoti va targ’iboti. Turkiy qavmlar yashaydigan o’lkalarda islomning 
yakdillikka chorlovchi g’oyalari. Islom va ilmiy bilimlar rivoji.Al- Xorazmiy, Abu Nasr 
Forobiyning ilmiy merosi. Tasavvug va madaniyat. Taxvid e’tiqodi. Muruvvat va 
Futuvvat muvofiqligi. Futuvatning zohiriy va botiniy ruknlari. 
 
5-mavzu. Uyg’onish davri Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati. Amir Temur va 
temuriylar davri madaniyati. 
Uyg’onish(Renessans) davri rivoji. Moddiy va ma’naviy madaniyatning 
yuksalishini ta’minlagan shart- sharoitlar. IX- XIIasrlardafan va madaniyatning yuksak 
cho’qqiga ko’tarilishi. Buyuk Ipak yo’lining fan va madaniyat ravnaqidagi to’tgan 
o’rni.Xorazmdagi Ma’mun akademiyasi va uning fan rivojidagi ahamiyati. Buyuk 
qomusiy allomalar. Hadis va fiqx ilmi taraqqiyoti. Tasaffuf va uning ijtimoiy hayotdagi 
o’rni. Sufiylik tariqatining shakllanishi. Bu davrdagi ijtimoiy- falsafiy tafakkur. Tabiiy 
fanlar. Mtematika, astronomiya, geografiyaning rivojlanishi. Tibbiyot.Adabiy hayot, 
she’riyat va tarixiy asarlar. Badiiy madaniyat markazlari. Me’morchilik. Amaliy bezak 
san’ati. Uning taraqqiyotidagio’ziga hosliklar. Miniatura san’atiningrivojlanishi. Tarixiy 
asarlarga ishlangan miniaturalar. Kitobat san’ati. Musiqa. O’tmish ananalariga sadoqot, 
vorisiylik. Amir Temur va temuriylar davri madaniyati. Hunarmandchilik va uning 
turlari, taraqqiyoti. Ulug’bek rasadhonasi. Saroy va bog’lar qurilishi. Samarqand 

---

13 
registoni. Temuriylar davrida tasviriy san’at va uning turlari rivoji. Naqqoshlik, xattotlik 
san’ati. Samarqand miniature maktabi va uning hususyatlari. Badiy hunarmandchilik va 
uning turli shakllari. Kulolchilik sohasidagi yangiliklar. Samarqand ilm fan markazi. 
Mirzo Ulug’bek davrida Samarqandda ilm- fan rivoji. “Ziji jadidi Ko’rogoniy ” 
asari.Adabiyotning rivojlanishi. O’zbek adabiyotining vujudga kelishi. Alisher Navoiy, 
Abdurahmon Jomiy va Mirzo Bobur ijodi. XIV asrning ikkinchi yarmi va XVasrdagi 
madaniy yuksalishning ahamiyati. XIV-XV asrlardagi ma’naviy-madiy rivojlanishda 
Naqshbandiylikning hizmatlariMavrounnaxrda tibbiyot, falsafa va tarix ilmi. Kitobat 
san’ati. Musiqa san’ati. Hozirgi zamon fanida bu davr Temuriylar rennesansi davri deb 
atalishi va uning ahamiyati .