O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiyot

11
–
MA'RUZA 
MAVZU: OVQAT HAZM QILISh TIZIMINING YOSh 
ХUSUSIYATLARI VA OVQATLANISH GIGIYENASI 
 
Rеja: 
 
1. Ovqat hazm qilish tizimining umumi tuzilishi. 
2. Ovqat hazm qilish tizimining yosh xususiyatlari. 
3. Organizmda modda almashinuvi. 
4. Ovqatlanish gigiyenasi. 
Odam yoki har bir tirik organism o
’
zining o
’
sishi, rivojlanishi va yashashi 
uchun doimiy ravishda ovqat hazm qilish orqanlari orqali ovqat istemol qilib 
turadi. Odamning hazm qilishi kanali 8-10 m. uzunlikda bo`lib, d
еvori uch 
qavatdan: ichki shilliq, o`rta-muskul, tashqi-
sеroz qavatlaridan tuzilgan. 
Ovqat hazm kanalida mexanik maydalaniladi va kimyoviy parchalanib qon 
hamda linfa tomirlariga so
’
riladi. Ovqatning og
’
iz bo
’
shlig
’
ida tishlar 
yordamida, meda va ichaklarning mayatniksimon hamda peristaltik harakati 
natijasida maydalanishi mexanik yoki fizik o
’
zgarish deb ataladi. Ovqat 
tarkibidagi oqsil, yog`
’
, uglevodlarni fermentlar ta
’
sirida parchalanishi kimyoviy 
o
’
zgarish deb ataladi. Bu fermentlar til osti, jag
’
osti, quloq oldi, meda va 
ichaklarning shilliq qavati ostida joylashgan bezlardan hamda meda osti 
bezidan ishlab chiqariladi.
Ovqat hazm qilish organlariga:
og
’
iz bo
’
shlig
’
i va undagi organlar, 
xalqum, qizil o
’
ngach, meda, iingichka va yo
’
g
’
on ichaklar hamda meda osti 
bezi, jigar kabi organlardan tashkil topgan. Ularning ish faoliyati markazi 
uzunchoq miyada bo
’
lib, markaziy nerv sistemasi tomonidan boshqariladi. 
Og
’
iz bo
’
shlig
’
i ovqat hazm qilish organlarining boshlang
’
ich qismi 
bo
’
lib, dahlizi va haqiqiy og
’
iz bo
’
shlig
’
idan tashkil topgan.
Lablar. 
Uyqori pasrki lablar muskullardan iborat bo
’
lib, ular og
’
izning 
kirish qismini hosil qiladi.
Og
’
iz bo
’
shlig
’
ida tishlar, til va so
’
lak bezlarining kanalchalari joylashgan.