O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti ter

Nazorat savollar.

1. 
   Havoning changlanganligini aniqlashning qanday usullarini bilasiz?
   
2. 
   Gravimetrik usulni tushuntiring.
   
3. 
   Aspirator va Allonj nima?
   
4. 
   Havodagi gaz miqdori qanday o’lchanadi?
   

6-Amaliy mash’g’ulot
Mavzu: Ishlab chiqarish korxonalarida mikroiqlim sharoitini aniqlash.


Ishdan maqsad: Katatermometr va Assmon psixrometri yordamida mikroiqlim sharoitini aniqlash.


Kerakli asbob va materiallar:
1. Assmon psixrometri:
2. Stakanda suv: Katatermometr, sekundomer.


Nazariy ma’lumot.
Havo namligini psixrometr yordamida o’lchash keng tarqalgan bo’lib ularning bir nechtasi mavjud. Ular orasida ko’p qo’llaniladigan Avgust va Assmon psixrometrdir. Ikkala psixrometrlarning ishlash prinsiplari bir xil. Psixrometrlarning ishlash prinsiplari qo’yidagicha. Ikkita bir xil termometr birday havo oqimida turgan bo’lsin. Ikkala termometrlar balonchasi quruq bo’lsa ularning ko’rsatishi ham bir xil bo’ladi. Agar termometrdan birining balonchasiga batis yoki doka o’rab uni xo’llasa termometr ko’rsatkichlari orasidagi farq hosil bo’ladi. Batisda suvning bug’lanib turishi sababli ho’l termometr ko’rsatkichlari quruq termometrga qaraganda past temperaturani ko’rsatadi.
Atrofdagi havo namligi qancha kam bo’lsa bug’lanish shuncha tezroq bo’ladi va ho’l termometrlar shunchalik past tempuraturani ko’rsatadi. Ikkala termometr ko’rsatgan tempuraturalar ayirmasi havo namligini aniqlaydi. Bug’lanish rejimi barqaror bo’lganda ho’l termometr temperaturasi ham turg’un bo’lib qoladi. SHu vaqtda tashqaridan kelayotgan Q₁- issiqlik, termometr balonchasi sirtidan suvning bug’lanishiga sarflangan Q₂- issiqlik miqdoriga teng bo’ladi. U xolda vaqt birligi ichida ho’l termometrga tashqaridan keluvchi issiqlik quyidagicha bo’ladi.


Q_{1 q}as₁ (t-t₁) (1)

Bunda t-t₁ –temperaturalar ayirmasi.

S₁-ho’l termometr balonchasining sirti:
a-proporsionallik koeffitsinti:
-Bug’lanishlar vaqti.
Bug’lanayotgan suyuqlikning vaqt birligi ichida bug’lanishga aylanadigan massasi Dolton qonunidan quyidagicha topiladi:

Bunda: S-havo oqimi tezligiga bog’liq proporsionallik koeffitsienti.

S₂ - Bug’lantiruvchi sirt yuzasi
P_n-- tuyintiruvchi suv bug’ining bug’lantiruvchi suyuqlikning t-t₁ - temperaturalar orasidagi elastikligi. P- havodagi suv bug’ining elastikligi.
Ho’l termometrning bug’lanish vaqtida chiqarib turadigan Q₂ issiqlik miqdorini quyidagicha yozish mumkin.

bu erda bug’lanishning solishtirma issiqligi. (1) va (3) gi formuladagi Q₁qQ₂ ga S₁qS₂ teng bo’lsa quyidagicha yoziladi.

Bunda

a) b)
12-rasm.
Psixrometr 2 ta A₁ va A₂ termometrlarda iborat. A₁ –termometr balonchasining batis o’ralgan aspiratori. A₂-quruq termometr, V- kalit bilan yurgaziladigan B- ventilyator, a- statsionar psixrometr, b-Assmon prixrometr.