O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

Vazifa: Quyidagi topshiriqni bajaring va jadvalni to’ldiring. 
1-  guruhga. Rezyume metodi
 
2-  guruhga. 
Klaster 
metodi 
3- guruhga. BBB metodi 
Bilaman 
Bildim 
(mavzudan 
olingan 
yangi 
ma’lumotlar) 
Bilishni istayman 
(qiziqtirgan savollar) 
 
 
 
 
AMALIY MASHG’ULOT 
 
15-mavzu: Urug’. Bir va ikki pallali o’simliklar urug’ining tuzilishi.  
 
Kerakli  asbob  va  materiallar:  Mikroskop,  lupa,  buyum  va  qoplag’ich  oynalar,  buyum 
oynasi, qoplag’ich oyna, suvdon pintset, igna. 
Ishni  bajarish  tartibi.  Bug’doy  doni  tuzilishini  o’rganishda  eng  avval  bug’doy  doning 
tashqi tuzilishi bilan tanishiladi. Donga lupa orqali qaralsa, uch tomonida tukchalar, ikkinchi uchida 
murtak joylashganligini ko’rish mumkin. G’alladosh o’simliklarning (ivitilgan bug’doy sholi, arpa) 
doni uzunasiga ikkiga bo’linib  tarkibida oqsil, kraxmal ko’p bo’lgan endospermning borligi lupa 
orqali  tekshiriladi.  Bu  urug’lar  tashqi  po’st  endosperm  va  murtakdan  iborat.  Murtak  ichida 
ildizchasi,  bo’yinchasi  yoki  birlamchi poyachasi  bo’ladi.  Bo’yincha boshlang’ich poyaning 2-4 ta 
boshlang’ich  bargchalari  bilan  o’ralgan.  Joylashishiga  ko’ra  birinchi  bo’lgan    boshlang’ich  barg 
qalpoqchaga  o’xshaydi,  hamda  barglarni  o’rab  turadi.    Uning  uchi  yo’g’on  va  o’tkir  bo’ladi.  Don 
unib  chiqayotganida  ana  shu  uchi  bilan  tuproqni  yorib  yer  betiga  chiqadi.  G’alladoshlar  doning 
qalpoqchasi, odatda, fiziologik vazifasi o’zgargan urug’palla hisoblanadi. Urug’ ikkiga bo’linadi va 
marjon  daraxt  o’zagi  orasiga olib, mahkam  ushlab, ustarada bir necha  yupqa kesma tayyorlanadi. 
Kesmalardan  bittasi  buyum  oynasiga  joylashtirilib,  mikroskopning  kichik  ob’ektivida  tekshiriladi. 
Don  unayotgan  vaqtda  qalpoqchaning  hujayralari  shiddat  bilan  bo’lina  boshlaydi  va  endosperm 
massasi  ichiga  kirib,  uning  zaxira  oziq  moddalarini  olib  o’sayotgan  murtakka  o’tkazadi. 
Boshlang’ich    ildizcha  kurtakning  qarama  qarshisiga  jamlanadi.  U  murtakning  ichki  alohida  ildiz 
g’ilofi  bilan  himoyalangan  asosiy  ildizchasi  hisoblanadi.  Don  una  boshlaganda  asosiy  ildizcha 
urug’ning  tashqi  po’stini  yirtadi  va  shu  vaqtning  o’zida  uning  asosidan  don  ildizchalari  chiqa 
boshlaydi. Shuning uchun don unayotganda, undan birdaniga  bir nechta yon ildiz chiqadi. Asosiy 
ildiz qurib qoladi. Yon ildizchalarning rivojlanishi bilan bir vaqtda boshlang’ich poyacha  ham o’sa 
boshlaydi. Bunda birinchi barglar paydo bo’ladi va o’simta o’sa boshlaydi. Don o’sa boshlaganda, 
kurtakning yashil bargchalarini qoplab nayza shaklini olishini aniqlab, rasmlari chizib olinadi.