O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

-biriga taqalib joylashgan (sebarga, bedada). 
7.  Savatcha  -  markaziy  o’q  qismi  kengaygan,  shakli  likopcha  simon,  cheti  o’rama  barglar  bilan 
qoplangan,  ichkari  qismida  ko’plab  bandsiz  gullar  joylashgan  bo’ladi  (kungaboqar,  sachratqi, 
bo’tako’z). 
Simoz - simpodial yoki sohta dixotmok shohlanuvchi to’pgullarning uchki qismidagi gullari dastlab 
ochila  boshlashi  olan  xarakterlanadi.  Gullash  tartibi  yuqoridan  pastga  ko’rinishda  bo’ladi.  Simoz 
to’pgullar  monoxaziy,  dixaziy  va  preyoxaziy    ko’rinishlarda  bo’ladi.          To’pgul  morfologik 
tuzilishiga ko’ra oddiy va murakkab bo’ladi. Oddiy to’pgul gulyon bargchalar qo’ltig’ida joylashadi 
yoki  to’pgulning  uchki  shoxlarida  joylashgan  bo’ladi.  Masalan,  oddiy  boshoq,  soyabon  va 
boshqalar.  Murakkab  to’pgulning  gullari  qoplag’ich  bargchalar  qo’ltig’ida  to’p  -to’p  bo’lib  va 
to’pgul.1  shoxchalarining  uchki  qismida  joylashadi.  Murakkab  to’pgulning  quyidagi  xillari  bor: 
murakkab  boshoq-monopodial  shoxlangan  asosiy  o’q  qismida  ko’plab  oddiy  boshoqchalari  bor. 
Masalan  arpa,  bug’doy,  javdarda.  Murakkab  soyabon  -soyabonning  har  bir  gul  bandi  takror 

---

 
106 
soyabonchalarga ega bo’ladi. Masalan, sabzi, kashnich, ukropda. Murakkab shingil -ro’vak asosiy 
o’q  qismi  uzun:  unda  ikkilamchi  o’qlar  hosil  qilib,  mayda  shingilchalari  bor.  Bunga  siren,  uzum 
misol  bo’ladi.  Murakkab  qalqoncha  -bir  tenglikdagi  gul  bandiga  ega  bo’lmagan  aralash  to’pgul 
bo’lib,  asosiy  o’q  qismi  oddiy  qalqon,  yon  o’qlari  esa  savatcha  ko’rinishida  qavariqbo’ladi. 
Masalan, Marjon daraxt butasi (buzina) va oqboshda.