O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

Vazifa: Quyidagi topshiriqni bajaring va jadvalni to’ldiring. 
1-guruhga. Sinkveyn metodi
 
2-  guruhga. 
Klaster 
metodi 
3- guruhga. BBB metodi 
 
 
Bilaman 
Bildim 
(mavzudan 
olingan 
yangi 
ma’lumotlar) 
Bilishni istayman 
(qiziqtirgan savollar) 
 
 
 
 

---

 
102 
AMALIY MASHG’ULOT 
 
11-mavzu: Ko’p yillik daraxt o’simliklar poyasining tuzilishi  (2-soat). 
 
Kerakli  asbob  va  materiallar:  Mikroskop,  lupa,  buyum  va  qoplag’ich  oynalar,  buyum  oynasi, 
qoplag’ich oyna, suvdon pintset, igna. 
Ishni  bajarish  tartibi.  Jo‘ka  o‘simligining  tayyor  preparati  mikroskopning  kichik  obyektivida 
kuzatiladi. Poyaning  asosiy  kismlari: po‘stloq,  kambiy,  yog‘ochlik va o‘zak topiladi. Jo‘ka poyasi 
bir  necha  qator  hujayradan  tashkil  topgan  po‘kak  bilan  qoplangan,  uning  ustida  oigan  epidermis 
qoldiqlarini  ko‘rish  mumkin.  Po‘stloq  tarkibiga  esa  birlamchi  va  ikkilamchi  po‘stloq  kiradi. 
Kollenxima, assimiliatsion parenxima va endoderma topiladi. Ikkilamchi po‘stloq (lub) endoderma 
va  kambiy  orasida  joylashadi.  Unda  asosiy  lub  va  ular  orasidan  oigan  o‘zak  nurlari  boiadi.  Lub 
qalin  va  yupqa  qobiqli  boiadi  va  ular  navbatlashadi.  Yupqa  qobiqli  lub  elaksimon  nay,  yoidosh 
hujayralar,  lub  parenximasidan  iborat.  Qalin  qobiqli  lub  esa  bir-biriga  mahkam  yopishgan  lub 
tolalaridan iborat boiib, uning qobig‘ini qalinligidan ajratib olish mumkin. o‘zak nurlari ikkilamchi 
qobiqda  biroz  kengayadi.  Ular  o‘zakdan  yoki  yog‘ochlikdan  boshlanib,asosiy  parenxima 
hujayralaridan iborat boiadi. Oziq moddalami saqlash va o‘tkazish vazifalarini bajaradi. Ikkilamchi 
to‘qimadan  keyin  kambiy  halqasi  joylashadi.  Uning  hujayralari  ingichka  to‘g‘ri  burchak  shaklda 
boiadi.  Preparetda  ana  shunday  hujayralaming  bir  necha  qatorini  ko‘rish  mumkin.  Bu  hujayralar 
faqat  kambiy  hujayralari  boimasdan,  ayrimlari  kambiydan  hosil  boigan  hujayralardir.  Kambiy 
boiinib,  ikkilamchi  po‘stloq  va  yog‘ochlikni  hosil  qiladi.  Yog‘ochlik  ancha  tez  hosil  boiadi. 
Yog‘ochlik  o‘rganilayotganda  yillik  halqalami  topib,  ulaming  sonini  hisoblash  kerak.  Yillik 
halqalaming  hujayralari  bahorda  yirik,  kuzda  esa  mayda  boiadi.  Yirik  hujayralar,  asosan,  nay  va 
traxedlar,  maydalari  esa  yog‘ochlik  tolalari  va  ingichka  traxoidlardan  iborat.  Bundan  tashqari, 
yog‘ochlik tarkibiga  yog‘ochlik parenximasi ham kiradi. Yog‘ochlik orqali ingichka o‘zak nurlari 
o‘tadi. Poyaning o‘rtasida o‘zak joylashgan. U, asosan, yirik va siyrak joylashgan asosiy parenxima 
hujayralaridan  iborat.  Yosh  poyalarda  o‘zak  zaxira  oziq  moddalami  to‘plash  uchun  xizmat  qiladi. 
Poyaning  bir  qismi  chizilib,  undagi  po‘stloq,  kambiy  yog‘ochlik,  o‘zaklari  belgilab  qo‘yiladi. 
Shuningdek, epidermis, po‘kak birlamchi 
po‘stloq, elaksimon naylar, lub tolalari, o‘zak nurlari 
va yog‘ochlikning yillik halqalari ham alohida 
ko‘rsatib qo‘yiladi.