O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

Barglarning  qarishi  va  to’kilishi.  Barglar  o’zining  o’sish  chegarasiga  yetgandan  keyin  eskirib 
qariy  boshlaydi  va  o’ladi.  Qariyotgan  barglarda  fotosintez,  nafas  olish  jarayonlari  sekinlashadi, 
organik moddalar kamayadi. Barglarda xlorofillning parchalanishi, karotinoidlar va antotsianlarning 
to’planishi  –  barglarning  qarishini  ko’rsatadi.  Qarigan  barglarda  ba’zi  tuzlar  to’planadi,  oksalat 
kaltsiy  kristallari  ko’payadi.  Barglarda    moddalar  almashinishining  o’zgarishi  natijasida  organik 
moddalarning  sintezi  susayadi,  qari  barglardan  uglevod  va  aminokislotalar  oqib  tushib,  barglar 
bo’shab  qoladi.  Oqib  tushgan  moddalar  yosh  organlarga  meristema  to’qimalarga,  gullarga  va 
mevalarning rivojlanishiga sarf bo’ladi.  
Daraxt  va  butalarning  barglarini  kuzda  to’kishi  juda  muhim  moslashish  xususiyatidir.  Bu  vaqtda 
o’simliklar barglarni to’kib, suv bug’latishni kamaytiradi; poya va novdalar ikkilamchi qoplog’ich 
(periderma,  po’kak)  to’qimalar  bilan  qoplanib  ichkaridagi  to’qimalarni  himoya  qiladi;  bargsiz 

---

 
58 
shoxlarda  qorlar  yig’ilmasdan  uni  sinishdan  saqlaydi,  cho’llarda  o’simliklar  barglarini  to’kib 
qurg’oqchilikka moslashadi. 
Barglarning  qarish  vaqti  yetganda  asosiga  yaqin  joyda  parenximadan  iborat  ajratuvchi  to’qima 
paydo  bo’ladi.  Bu  to’qima  bilan  birgalikda  uning  tagida  qalin  himoya  qiladigan  periderma  va 
po’kak  to’qimasi  ham  paydo  bo’ladi.  (50-rasm).  O’tkazuvchi  naylarning  teshiklari  yelim  yoki 
shilimshiq, tilla kabi moddalar bilan bekiladi. So’ngra barg bandi ajratuvchi to’qima hosil bo’lgan 
joydan ajralib barg uzilib tushadi.