O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

Botanika fanining tadqiqot metodlari. Hozirgi kunda botanika juda yirik fanlardan biri bo’lib bir 
qancha  bo’limlarni:  morfologiya,  sistematika,  anatomiya,  sitologiya,  gistologiya,  fiziologiya, 
geobotanika, ekologiya, paleobotanika va boshqalarni o’z ichiga oladi. 
Har bir bo’lim mustaqil fan bo’lib, o’ziga xos ilmiy-tadqiqot metodlari mavjud. Ta’riflash metodida 
o’simlik organlarining tashqi va ichki tuzilishini o’rganadi bu esa o’simliklarni keyingi o’rganishga 
asos  bo’ladi.  Taqqoslash  metodi  turli  sistematik  guruhlarga  mansub  o’simliklarni  bir-birlariga 
taqqoslab  ularning  o’xshashlik  va  farqlariga,  kelib  chiqishiga  qarab  guruhlarga  ajratadi, 
klassifikatsiyasini  tuzib  chiqadi.  Tirik  o’simliklarda  boradigan  hayotiy  jarayonlarni  o’rganish 
metodi. Bu metod yordamida o’simliklarning ovqatlanishi, modda almashinishi, nafas olishi, o’sish 
va  rifojlanishi  o’rganiladi.  O’simliklarni  tashqi  muhit  bilan  aloqasini  o’rganish  metodi.  Mazkur 
metod  yordamida  o’simliklarning  yer  sharida  tarqalish  qonuniyatlarini;  o’simliklar  jamoalarini 
tashqi muhit bilan bog’langan holda tarkibini rivojlanishi va tarqalishini o’rganadi. 
O’simliklarning  tarixiy  taraqqiyotini  o’rganish  metodi.  Bu  metod  yordamida  qachondirki  yashab, 
toshga  aylangan  qoldiqlariga  qarab  o’simliklar  dunyosining  evolyutsion  taraqqiyoti  o’rganiladi. 
O’simliklarni iqlimlashtirish metodi. Bu metod xalq xo’jaligida va tabobatda foydali. O’simliklarni 
madaniylashtirish,  o’sib  turgan  joyidan  boshqa  joyga  olib  borib  ekish,  ko’paytirishdan  iborat. 
Mazkur metodlar botanikaning barcha bo’limlarida keng foydalaniladi. Bu metodlar orqali hujayra 
nazariyasi,  ko’p  hujayrali  organizmlarning  vujudga  kelishi,  organlarning  paydo  bo’lishi  va  o’zaro 
aloqasi,  o’simliklarning  yer  sharida  tarqalish  qonuniyati,  evolyutsion  taraqqiyotini  ochib  berdi. 
Eksperimental  metod  orqali  o’simliklarning  tabiat  bilan  aloqasi  yanada  chuqurroq  o’rganiladi. 
Botanika  fanini  o’rganishdagi  barcha  metodlar  eksperimental  metod  bilan  uzviy  bog’langan. 
O’simlik  hujayrasi  qalin  qobiq,  protoplast  va  vakuola  (lotincha  vacuola)dan  tashkil  topgan.