O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti sport faoliyati va boshqaruv fakul’teti sport boshqaruvi kafedrasi jismoniy tarbiyа gigienasi va sportning tibbiy fiziologik asoslari

30-modul. Mushak yuklamasining bolalar nerv tizimi va tayanch-harakat apparatining funktsional holatlariga ta`siri. Markaziy asab tizimiga jismoniy yuklamalarning ta`siri haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish. Vegetativ va simpatik asab tizimining jismoniy yuklamalar ta`sirida o‘zgarishi haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish. Eshitish va vestibulyar apparatlar haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish. Jismoniy mashqlarning tayanch-harakat apparatga (suyakka, muskulaturaga va umurtqaga) ta`siri haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish.
31-modul. Jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanuvchilarni tekshirish shakllari va uslublari. Odam organizmi-funktsional tizim ekanligi haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish. Tashqi nafasni baholash uslublari haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish. Zaxira imkoniyatlarni baholash uslublari haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish. Organizm funktsional holatini nazorat qilish va tahlil qilish shakllari haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish.
32-modul. Bolalar va o‘spirinlar organizmiga mushak yuklamasi va doimiy tarzda jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanishning ta`siri. Jismoniy yuklamaning yurak qon-tomir tizimi, nafas olish tizimi, endokrin tizimi va modda almashinuviga ta`siri haqida nazariy ma`lumotlarga ega qilish. Yurak-qon tomir tizimi funktsional holati ko‘rsatkichlari:
- Yurak qisqarishlari tezligi: yurak faoliyati-yurak qisqarishlari maromi bolalar va o‘spirinlar o‘sishi hamda rivojlanishi xarakteri bilan aniqlanadi. Bolalardagi qon aylanish xususiyatari modda almashinuvning o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq. O‘sib borayotgan organizmning kislorodga bo‘lgan ehtiyoji yurak ishi kattalashishini talab qiladi.
- Arterial bosim – yurak qon-tomir tizimi funktsional holati ko‘rsatkichi.
- B.Korotkov bo‘yicha auskultativ o‘lchanadi.
Nafas tizimga ta`siri: kattalarga qaraganda, bolalarda jismoniy yuklamalar mobaynida tashqi anfas intensifikatsiyasi nafas olish chuqurligi hisobiga emas, balki natijasida bolalarda nafas olishning neyrogumoral boshqarilishi yaxshilanadi, nafas olish. zimi ishi bir-biriga moslashishi yaxshilanishi ta`minlanadi.
Endokrin tizimga ta`siri: Mushak ishi bolalar buyrak usti beziga ijobiy ta`sir o‘rsatadi. Yuklamaning hissiyotliligi buyrak usti bezlarining sekretor funktsiyasi oshishiga olib keladi. Mushak yuklamasida moslashish reaktsiyalarini ta`minlashda gipofiz, oshqozon osti bezi, qaolqonsimon bez va jinsiy bezlar ma`lum va ahamiyatli rol o‘ynaydi.
Modda almashinuvga ta`siri: Mushak yuklamasi modda almashinuv jarayonlariga katta talablar qo‘yadi.
Bu chiqarish tizimi funktsiyasi, avvalambor buyraklar funktsiyasi kuchayishidir, sababi ular qonni metabolizm mahsulotlaridan tozalash orqali qonning ega qilish.