O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

olmaxon  va  daraxtda  yashovchi  kenguru  ham  tarqalgan.  Yangi  Gvineyada  Osiyo 

faunasining ayrim vakillari, masalan, yovvoyi to’ng’iz bor. 

Tropik  o’rmonlarning  qushlari  juda  xilma-xil  va  boy.  Bu  yerda  liradum 

Avstraliya  faunasining  endemik  vakili  bo’lgan  haqiqiy  kazuar,  rang-barang  va 

chiroyli  jannat  qushlari,  turli  to’tilar,  asalxo’r  qushlar  bor.  Asalxo’r  qushlar 

Amerika  kolibrilarining  avlodidan  bo’lib,  tashqi  qiyofasi,  oziqlanishiga  ko’ra 

kelibrilarga  o’xshaydi.  Avstraliya  oblasti  uchun  endemik  bo’lgan  axlat  tovuqlari 

yoki  katta  oyoq  tovuqlar  xarakterli  parranda,  ular  tuxumini  bosib  yotib  ochmay, 

chiriyotgan  axlatga  ko’mib  ketadi.  Suv  havzalarida  Avstraliya  timsohlari  va 

toshbaqalar  yashaydi.  Suvda-quruqda  yashovchilar  vakillaridan  daraxt  qurbaqasi 

bor. 

Materikning  shimol  va  sharqidagi  sernam  o’rmonlarda  bo’g’imoyoqlilar  - 

turli xil endemik chumolilar, kapalaklar va qo’ng’izlar ko’p. Shimolda uzunligi bir 

necha metrga yetadigan Avstraliya yomg’ir chuvalchangi yashaydi. 

Avstraliyaning  daryo  va  ko’llarida  suvda  suzuvchi  ko’p  qushlar  yashaydi. 

Mahalliy  qush  turlaridan  tashqari  shimoliy  yarimshar  qishida  Sibirdan  uchib 

keladigan qushlarni ham uchratish mumkin. 

Daryolar  bo’yida  Avstraliya  endemik  o’rdakburuni  yashaydi, u  barmoqlari 

orasi pardali va yapaloq tumshuqli bo’lib, ozuqani suvdan topib eydi. Urdakburun 

tutqunlikda yashay olmaydi va shu tufayli hayvonot bog’larida uchramaydi. 

---

Avstraliyaning ichki suv havzalari baliqlarga boy. Ular orasida endemik va 

juda qadimgi baliqlar ko’p. Trias davridan beri o’zgarmay saqlanib qolgan ikki xil 

nafas  oluvchi  shoxtishli  baliq  juda  ajoyib.  U  baliq  materikning  sharqiy  qismidagi 

ba’zi daryolardagina uchraydi. 

Avstraliyaning shimoliy va markaziy qismlaridagi savannalar, butazorlar va 

ochiq  yalangliklar  faunasi  yana  ham  o’ziga  xos.  O’txo’r  hayvonlar  uchun  ozuqa 

zapasi  ko’p  bo’lgan  o’lkalarda  bir  qancha  avlod  va  ko’p  turlarga  ega  bo’lgan 

kenguru yashaydi. Kenguru poda-poda bo’lib yashaydi va xavf tug’ilguday bo’lsa, 

katta-katta sakrab yuguradi. Eng katta kul rang kenguru 10 m uzunlikka va 2-3 m 

balandlikka sakray oladi. Uning tanasining uzunligi dumi bilan hisoblanganda 3 m 

ga yetishi mumkin. Qoyalar orasida va butazorlarda vallabi kenguru yashaydi. 

Kenguru odam tomonidan va Avstraliyaga kishilar olib kelib, yovvoyilashib 

ketgan  dingo  iti  tomonidan  juda  qirib  yuborilgan.  Dingo  iti  malla  rangli  uncha 

katta  bo’lmagan  hayvon,  u  juda  chidamli,  uzoq  va  tez  chopishga  moslashgan.  U 

o’ljasi  ketidan  bir  necha  soat  yugurib  quvib  yurishi  mumkin.  Hozir  bu  yirtqich 

hayvon  Eyr  ko’li  atrofida  katta  terryatoriyada  tarqalgan.  Dingo  itlari  o’zi 

yashaydigan joydan ovqat qidirib turli yo’nalishda katta masofalarga borib kelishi 

mumkin.  Ular  kengurudan  boshqa  ko’p  hayvonlarni  ham  qiradi.  Avstraliyaning 

ba’zi bir hayvonlari dingo ity yashaydigan yerlarda butunlay qirilib bitib, bu it yo’q 

joylardagina saqlanib qolgan. Dingo iti ko’pchilikka, ayniqsa, katta xavf tug’diradi. 

Ba’zi  bir  rayonlarda  dingo  iti  dastidan  qo’y  boqish  befoydadir.  Bu  it  qurolsiz 

kishilarga, aynyqsa bolalarga hujum qiladi. 

O’t  va  buta  o’sadigan  yerlarda  xaltali  hayvonlardan  yana  vombat, 

ko’rsichqon, kalamush, bo’rsiq va chumolixo’r yashaydi. 

Butazorlarda  mahalliy,  endemik  hayvon  -  tanasi  igna  bilan  qoplangan  sut 

emizuvchi  yexidna  yashaydi.  Yexidna  ham  o’rdakburun  kabi  bolasini  tuxumdan 

ochadi va asosan chumolilarni eydi. U chumolilarni uzun yopishqoq tilini chumoli 

iniga  tiqib  tutadi.  Yexidna  tungi  hayot  kechiruvchi  hayvon,  juda  qo’rqoq,  xavf 

tug’ilguday  bo’lsa,  yer  tagiga  kirib  ketadi.  Yexidna  mazali  go’shti  uchun  ov 

qilinadi. 

O’rmonsiz  yalangliklarda  qushlardan  Avstraliya  tuyaqushi  emu,  ekinlarga 

katta  zarar  yetkazuvchi  o’tloq  to’tisi,  suvda  suzuvchi  va  suv  bo’yida  yashovchi 

turli qushlar uchraydi, ularning ko’pi shimoliy yarimshardan uchib keladi. 

Ilon  va  kaltakesaklar  ko’p.  Ilonlardan  zaharlilari  ko’pchilikni  tashkil  etadi. 

Molox  kaltakesagining  tanasida  tikanga  o’xshash  maxsus  o’simtalari  bor,  ular 

havodan  namni  yutib  oladi.  Bu  kaltakesak  qurg’oqchilik  iqlimga  shunday 

moslashgan. 

Hasharotlar,  ayniqsa  termitlar  ko’p,  ular  o’zlarining  uyalari  bilan  katta 

maydonlarni  shunchalik  zich  qoplab  oladiki,  unday  joylardan  ba’zan  o’tish  qiyin 

bo’lib  qoladi.  Chumolilar  ham  keng  tarqalgan.  Chigirtka  qishloq  xo’jaligi  uchun 

ofat. Kishilarga iskabtopar, chivin va pashshalar katta zarar yetkazadi. 

Tasmaniya  orolining  hayvonot  dunyosi  ba’zi  bir  xususiyatlari  bnlan  farq 

qiladi.  Masalan,  u  yerda  qopchiqlilarning  materikda  uchramaydigan  ikkita  vakili: 

qopchiqli bo’ri va qopchiqli ajdar saqlanib qolgan. Hozir ular juda kam uchraydi. 

---

Qopchiqli  bo’rini  hozir  butunlay  qirilib  bitgan  deb  ham  hisoblashadi.  Orolning 

janubiy qismida Antarktika faunasining tipik vakillari - pingvinglar uchraydi. 

Yangi Zelandiya faunasi juda o’ziga xosligi bilan ajralib turadi. Ancha uzoq 

vaqtdan  buyon  orol  holatida  bo’lganligidan  turlarga,  ayniqsa  sutemizuvchilar 

turlariga  kambag’al.  Lekin  u  yerda  ba’zi  bir  xil  qadimgi  hayvonlar  saqlanib  - 

qolgan, ularni haqqoniy ravishda tirik qazilmalar deyishadi. 

Yangi  Zelandiya  faunasi  hozirgi  faunalar  orasida  eng  qadimiysi  bo’lib, 

tarkibida  mezozoy  oxiri  va  paleogen  boshida  yashagan  hayvonlarning  vakillari 

saqlanib qolgan. 

Yangi  Zelandiya  qushlari  orasida  endemik  va  qadimiy  formalar  hammadan 

ko’p.  Bu  yerda  qanotsizlarning  qadimgi  otryadi  vakillari  kivi,  boyo’g’lisimonlar, 

to’tilar  va  boshqalar  yashaydi.  Balandligi  5  m  gacha  yetadigan  juda  katta  mao 

qushi yYevropaliklar kelgunga qadaroq qirib tugatilgan. 

Sudralib  yuruvchilardan  kaltakesaklar  ayniqsa  ko’p,  ular  orasida  mezozoy 

erasidan  saqlanib,  hozirgi  vaqtda  deyarli  yo’qolib  bitgan  gatteriya  bor.  Lekin 

Yangi Zelandiyada ilonlar, toshbaqalar va timsohlar yo’q. 

Avstraliya va orollarga ko’p hayvonlar boshqa materiklardan olib kelingan 

va ular bu yerlarda ko’payib ketgan. Yaylov va ekinlarga katta zarar yetkazadigan 

quyonlardan  tashqari  bug’ular,  ohu  va  yovvoyi  echkilar  ham  keng  tarqalgan. 

Xonaki hayvonlardan qo’y va qoramol ko’pchilikni tashkil etadi.