O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet519/522
Sana31.12.2021
Hajmi3,36 Mb.
#229587
1   ...   514   515   516   517   518   519   520   521   522
Bog'liq
Материклар ва океанлар табиий географияси

Xionosfera  (yunoncha  xion  —  qor  va  sfera-kura,  shar)  —  troposferaning 

qor  va  muz  to’planishi  mumkin  bo’lgan  qatlami.  Shartli  tushuncha,  chunki 




troposferaning  bu  qatlamida  qor  to’planishiga  sharoit  (iliq  o’lkalarda  baland 

tog’lar)  mavjud  bo’lsagina  to’planadi.  X.  qutblar  atrofida  yer      yuzasida    pastda  

joylashgan. 

Siklon  (yunoncha  siklon  —  aylanuvchi)—atmosferaning  past  bosimli 

qismlari.  Ko’pincha  ikki  xil  havo  massasi  chegarasida  (havo  frontida)  hosil 

bo’ladi. S. markazida havo bosimi kam, atrofda yuqori bo’ladi. Shamol atrofdan S 

markazi  tomonga  esadi.  Lekin  Yerning  o’z  o’qi  atrofida  aylanishi  ta’sirida 

shamollar  shimoliy  yarimsharda  o’ngga,  janubiy  yarimsharda  chasha  buriladi. 

Natijada  S.da  shamollar  quyundagiga  o’xshab  esadi.  Aslida  S.  katta  quyundan 

iborat, S. larning diametri 1000 – 3000 km ga.  Soatiga 30 - 40 km, ba’zan  80 km 

gacha      tezlik    bilan  siljiydi.,      S.  da  ob-havoo  bulutli  yog’inli  bo’ladi.  O’zbekiston 

Atlantika okeanidan keladigan S. lar qishda iliq, yomg’irli, qorli havo keltiradi. 

Sunami  (yaponcha)—dengiz  ostida  yer    qimirlaganda  dengiz  tagining 

ko’tarilishi va pasayishi natijasida hosil bo’ladigan juda uzun to’lqinlar. Soatiga 50 

km  dan  1000  km  gacha  tezlik  bilan  tarqaladi.  To’lqin  balandligi  hosil  bo’lgan 

joyda,  ochiq  dengizda  0,1  m  dan  5  m  gacha  yetadi,  lekin  dengiz  qirg’og’iga 

kelganda  10  m  dan  50  m  gacha  yetadi  va undan  ham  ortib  ketib, katta halokatlar 

keltiradi. Asosan Tinch okean qirg’oqlarida  kuzatiladi. 



Shamol —  havoning  yuqori bosimli  joylardan past bosimli  joylarga tomon 

oqishi,  harakati.  Muayyan  masofadagi  havo  bosimi  orasidagi  farq  qancha  katta 

bo’lsa,  shamol  shuncha  kuchli  esadi.  Shamolning  yo’nalishi  va  tezligi  maxsus 

asboblar  (Qarang.  Flyuger  va  Anemometr)  yordamida  aniqlanadi  va  Bofortning 

xalharo  shkalasi  bo’yicha  0  dan  12  gacha  ballar  bilan  baholanadi.  Sh.  esayotgan 

tomon  ufq  tomonlari  nomi  bilan  ataladi.  Mas.,  shimoliy,  g’arbiy,  janubi-sharqiy 

Sh. lar va h. k. 

Sharq—1) ufqning to’rtta asosiy tomonlaridan biri. Tush paytida Quyoshga 

qarab  turgan  kuzatuvchining  chap  tomonida  bo’ladi;  2)  matematik  ufq  tekisligi 

bilan osmon ekvatori kesishgan nuqta; 3) Quyosh chiqadigan tomon. 

Shimol  —  ufqning  to’rtta  asosiy  tomonlaridan  biri.  Tush  chizig’i  bilan 

haqiqiy  ufq  doira  chizig’i  kesishgan  nuqta.  Chiqayotgan  quyoshga  qarab 

turganingizda chap tomoningizda bo’ladi. 

Ekvator  (latincha  ekuator —  tenglashtiruvchi)  —  Yer  yuzasida  qutblardan 

barobar  uzoqlikdan  o’tkazilgan  aylana  chiziq.  Ekvator  Yer  kurasini  ikki  yarim 

sharga  —  shimoliy  va  janubiy  yarim  sharlarga  bo’ladi.  Geografik  kengliklar 

ekvatordan  boshlab  qutbga  tomon  hisoblanadi.  Ekvator  uzunligi  (Krasovskiy 

ma’lumotiga  ko’ra)  40075696  m,  1°yoyining  uzunligi,  111321,4  m.  Ekvatorda 

kecha bilan kunduz doimo teng bo’ladi. Quyosh ekvator ustida har yili ikki marta 

21 mart va 23 sentyabrda qoq tepadan o’tadi. 

Ekvator  iklimi  —  yil  bo’yi  havo  issiq  (24°,  28°),  yog’in  ko’p  (o’rtacha 

1500—3000 mm), fasllar bir-birlaridan farq qilmaydigan iqlim. yil bo’yi issiq, ser-

nam ekvator havosi hukmron, yog’in (yomg’ir) bir tekis yog’adi, har kuni tushki 

yomg’irlar yog’ib turadi. 




Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   514   515   516   517   518   519   520   521   522




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish