O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Amazonka  pasttekisligi.  Amazonka  pasttekisligi  yoki  Amazonii  maydoni 

jihatdan  faqat  Janubiy  Amerikada  emas,  balki  barcha,  materiklardagi  tabiiy 

geografik  o‘lkalar  orasida  eng  yirik  ekvator  pasttekislik  hisoblanadi.  U  shimolda 

Gviana, janubda Braziliya yassi tog‘liklari bilan chegaralanib, g‘arbda And tog‘lari 

etagidan  boshlanadi  va  sharqda    Atlantika  okeanigacha  davom  etadi.  Maydoni  5 

mln. km

2

 dan ortiq. Amazoniya Janubiy Amerika platformasining sinekliza (botiq) 

qismini  paleogen,  neogen  va  antropogen  davrlarining  dengiz,  ko‘l  va  daryo 

yotqiziqlari bilan to‘lishi natijasida paydo bo‘lgan. 

Amazonka  pasttekisligining  qariyb  hamma  hududi  ma’muriy  jihatdan 

Braziliya  davlatiga,  qolgan  eng  g‘arbiy  chekka  kismi  Peru,  Ekvador  hamda 

Kolumbiya mamlakatlariga qaraydi. 

Amazoniya  tabiatining  asosiy  xususiyatlaridan  biri  relefining  nihoyat 

darajada tekisligi bo‘lsa, ikkinchisi uning ekvatorial kengliklarda joylashganligidir. 

Bu  ikki  omil  o‘lkaning  landshaft  tuzilishi,  iklim,  tuproq-o‘simlik  qoplami  va 

hayvonot dunyosi xususiyatlarini belgilaydi. 

Amazoniya son-sanoqsiz tabiiy resurslar mujassamlashgan o‘lka. SHulardan 

biri ozuqa mahsulotlari, qurilish materiallari, dorivor xom ashyolar zahirasiga boy 

bo‘lgan qalin va ko‘p yarusli o‘rmonlardir. Er bag‘ri xilma-xil foydali qazilmalarga 

boy.  Ammo  boshqa  rayonlarga  qaraganda  o‘lkaning  tabiiy  boyliklari  kam 

---

tekshirilgan  va  ulardan  minimal  darajada  foydalanilmokda.  SHu  boisdan  ham 

Amazoniyaning  tabiiy  landshaftlari  o‘zining  dastlabki  bokira  qiyofasini  yaxshi 

saqlagan. Inson xo‘jalik faoliyati ta’sirida o‘zgargan landshaftlar kam uchraydi. 

Amazonka 

pasttekisligining 

tashqi 

qiyofasi, 

tabiatining 

umumiy 

xususiyatlari  birinchi  qarashda  bir  xildek  tuyulsada,  uning  landshaft 

komplekslarida va tabiat komponentlarida ma’lum darajada ichki farqlar seziladi. 

Bu  farqlar  Amazoniyaning  g‘arbiy  qismi  bilan  sharqiy  qismi  o‘rtasida  mavjud 

bo‘lib,  ular  landshaft  strukturasida,  er  usti  tuzilishida,  iqlim  xususiyatlarida, 

o‘simlik qoplamida namoyon bo‘ladi. SHu farqlarga asosan pasttekislik G‘arbiy va 

SHarqiy Amazoniyaga bo‘linadi.