O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Kalaxari  botig‘i.  Kalaxari  botig‘i  Janubiy  Afrika  o‘lkasining  markaziy 

qismida  joylashgan  bo‘lib,  tevarak-atrofi  zinapoyasimon,  ko‘tarilgan  platolar  va 

Katta  Pog‘ona  tizmasi  bilan  o‘ralgan.    Uning  uzunligi  shimoldan  janubga  qarab 

2000 km masofaga va kengligi tarbdan sharqda 1200 km masofaga cho‘zilgan. Er 

yuzasi okean  sathidan  900-1000  m  baland. Maydoni 630  ming  km

2

. Botiq  Afrika 

platformasnning  Kalaxari  sineklizasi  asosida  vujudga  kelgan.  Er  yuzasining 

tuzilishida  qum  massivlari,  kichik-kichik  shur  chukmalar,  quruq  daryo  uzanlari, 

etakchi rol o‘ynaydi.  

Kalaxari  botig‘ining  iqlimi  shimoldan  janubga  o‘zgarib  boradi.  Zambezi 

daryosidan  shimol  qismida  subekvatorial  iqlim  va  undan  janubda  tropik  iqlim 

hukmronlik  qiladi.  Yillik  o‘rtacha  yog‘in  miqdori  shimolda  va  shimoli-sharqda 

1000-1500  mm  dan  janubda  va  janubi  g‘arbda  100-150  mm  gacha  kamayadi. 

YOzda o‘rtacha harorat  25°, 30°S ni  va qishda, 12

0

, 18°S ni tashkil etadi. Tropik 

chizig‘idan janubda ba’zan sovuq bo‘lab, er yuzasi muzlaydi.  

Kalaxari  botig‘ida  daryolar  juda  kam.  Uning  shimoliy  qismidan  Zambezi 

daryosi  oqib  o‘tib    Hind  okeaniga  va  janubiy  qismidan  Oranjevaya  daryosi  oqib 

o‘tib Atlantika okeaniga quyiladi. Okavango daryosi berk ichki havza hisoblangan 

Okavango  boqoqligiga  quyiladi.  Botiqda  shur  suvli  sayoz  ko‘llar  va  botqoqliklar 

keng tarqalgan. 

Iqlimning kenglik bo‘ylab o‘zgarishi bilan bog‘liq  holda shimol va shimoli-

sharqdagi savanna  o‘rmonlari  janubda va  janubi-g‘arbda  cho‘l landshaftlari  bilan 

almashinadi.  SHimolda  daryo  vodiylari  bilan  kesilgan  tekisliklarda  savanna 

o‘rmonlari  keng  tarqalgan.  Tuprok  qoplami  jigarang-qizil  va  qizil-qo‘ng‘ir 

tuproqlardan  tarkib  topgan.  Zambezi  va  Okavango  daryo  vodiylarida  tipik 

---

savannalar  mavjud  bo‘lib  u  er-bu        erda        akatsiyalar,        baobablar,        sutdosh    

o‘simliklar        uchraydi.  Janubroqda  Bakalaxari  ko‘tarilmasida  tipik  savannalar 

cho‘llangan savannalar bilan almashinadi. Bu erda chimli boshoqli o‘tlar, yovvoyi 

tarvuz,  yovvoyi  zaytun  va  akatsiyalar  o‘sadi.  Kalaxari  botig‘ining  janubida  va 

janubi-g‘arbida cho‘l landshaflari hukmronlik qiladi. CHo‘llarda balandligi 100 m 

gacha  etadigan,  sukkulent  butalar  va  butachalar  bilan  mustahkamlangan  qum 

tepaliklari uchraydi. 

Kalaxari  botig‘ida  tabiatni,  ayniqsa  uning  o‘simlik  va  hayvonot  olamini 

muxofaza qilish yaxshi yo‘lga qo‘yilgan. Tabiatni muxofaza qilish va uni kelajak 

avlod uchun asrab-avaylash maqsadida Markaziy Kalaxari, CHobe, Mangadingadi-

Pans  qo‘riqxonalari,  Gemsbok,  Kalaxari,  Xemsbok,  Uanki,  CHobe,  Kafue  milliy 

bog‘lari  tashkil  etilgan.  Xo‘jaligida  chorvachilik  rivojlangan,  ayrim  joylarda 

sug‘orib dehqonchilik qilinadi.