O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis

 

             Ilmiy-texnik axborotlar va ularni qidirish jarayonlari 

 

  Ilmiy bibliografiyasiz ilmiy ishni to‗g‗ri hal qilib bo‗lmaydi.  

Har  qanday    ilmiy  tadqiqot,  tadqiqot  olib  borishi  mo‗ljallanayotgan  sohaga 

bag‗ishlangan ilmiy-texnik adabiyotlarni izlashdan boshlanadi. 

Turli hujjatlar ilmiy-texnik axborotlarni yetkazuvchi vosita bo‗ladi: 



 

kitoblar (darsliklar, o‗quv qo‗llanmalari, monografiyalar va risolalar);   



  davriy  nashrlar  (jurnallar,  byulletenlar,  institutlar  nashrlari  va  ilmiy 

to‗plamlar); 



  normativ  hujjatlar  (standartlar,  texnik  shartlar,  yo‗riqnomalar,  normativ 

jadvallar, vaqtinchalik ko‗rsatmalar va hokazo); 



 

kataloglar va baho ko‗rsatkichlari; 



  patent hujjatlari; 



  ilmiy-tadqiqot va tajriba-loyihalash ishlari bo‗yicha hisobotlar;  



  axborot  nashrlari  (ilmiy-texnika  institutlari  to‗plamlari,  axborot 

varaqalari, ekspress-axborotlar, ko‗rgazma prospektlari va hokazo.); 



  xorijiy ilmiy-texnik adabiyotlar asl nusxasi va tarjimasi; 



  dissertatsiyalar va avtoreferatlar; 



  ilmiy-texnik konferensiyalar va ishlab chiqarish yig‗inlari materiallari; 



  ikkilamchi  hujjatlar  (bibliografik  kataloglar,  referativ  sharhlar,  referativ 

jurnal va hokazo.). 

Sanab  o‗tilgan  hujjatlar  hajmi  yildan  yilga  o‗sib  borayotgan  ulkan  axborot 

qatlamini  hosil  qiladi.  Bu  o‗rinda  ma‘lumotlarning  o‗sib  borayotgan  va  susayayotgan 

qatlami  farqlanadi.  O‗sib  borayotgan  qatlam  bajaruvchilar  (ITI,  OO‗YU,  TKB  va 

hokazolar)  tomonidan  qayd  qilinuvchi  organlarga  taqdim  etiladi,  susayayotgan  qatlam 

esa  bibliografik,  sharh  va  referativ  shaklda  ularning  buyurtmasiga  ko‗ra  ijrochilarga 

taqdim etiladi. 

---

54 

 

XXI    asrning  insoniyat  tarixida  «Axborot  asri»  deb  aytilishi  bejiz  emas, 

chunki    o‗tgan  asr  davomida  kompyuter  texnologiyalari  jarayonida  juda  katta 

o‗sish  amalga  oshirildi.Hisoblash  texnikasidagi  o‗sish  sur‘atlari  dasturlardagi 

tranzistorlar soni bilan o‗zaro bog‗liqdir. Dunyodagi eng mashhur korxona «Intel» 

asoschilaridan  biri  Gordon  Mur  mikrosxemalardagi  har  bir  kvadrat  dyuymdagi 

tranzistorlar  sonining  o‗sish  sur‘atlarini  o‗rganib  chiqib,  ularning  soni  har  ikki 

yilda  ikki  barobarga  ortishini  aytgan  (bu  Mur  qonuni  deb  ataladi).  60-yillarda 

protsessorlar  30  ta  tranzistorlardan  tashkil  topgan  bo‗lsa,  hozirgi  kunda 

protsessorlar bir necha million tranzistorlardan iborat va kelajakda bu son bir necha 

o‗n millionlarga yetadi. 

Bo‗lardan  tashqari,  axborot  saqlaydigan  disklarning  hajmi  juda  tez 

sur‘atlarda qisqarib, ulardagi axborot sig‗imi esa ortib bormoqda. Masalan, oxirgi 

10  yil  davomida  disklarning  hajmi  800  marotaba  kamaygan,  axborot  sig‗imi    esa 

24 ming marotaba ortgan. 

Bunday  o‗sish  sur‘atlari  dunyodagi  axborot  hajmining  ham  kengayib 

borishiga  sabab  bo‗ldi.  Yildan  yilga  ko‗p  insonlar  kengroq  hajmdagi  axborotdan 

arzonroq narxlarda foydalanish imkoniyatiga ega bo‗lmoqdalar. 

Shunday qilib, 1998 yilda dunyo bo‗yicha Internetdan foydalanuvchilar soni 

20 million atrofida bo‗lgan bo‗lsa, 2002 yilda ularning soni 540 milliondan ortdi. 

Xozirgi kunga kelib  bu raqam 1 mlrd. dan oshib ketdi. 

1993  yilda  Internet  tarmog‗ida  200  dan  kamroq  veb-saytlar  bo‗lgan  bo‗lsa, 

2010 yilda ularning soni 100 milliondan oshdi. 

 O‗zbekistonda internetdan  foydalanuvchilar soni 8 million bo‗lsa, ularning 

7,6 millioni (92%) aynan yoshlar tashkil etadi.  

Yurtimizda  har  1000  kishidan  277  nafari  internet  xizmatidan    foydalanadi. 

Buning  ustiga  telefon  aloqa  tizimi  orqali  3,6  million,  mobil  telefon  aloqa  tizimi 

orqali    4,3  million  kishining  nternetdan    foydalanishini    inobatga  olish  lozim 

bo‗ladi.