O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

4.5.  «Gid portfeli» ni tahlash 
 
«Gid  portfeli»  deb,  ekskursiyani  o‘tkazish  jarayonida  foydalanadigan 
ko‘rgazmali vositalar jamlanmasiga aytiladi. Bu ko‘rgazmali vositalar odatda bitta 
papka  yoki  portfelda  joylashtiriladi.  «Gid  portfeli»ning  vazifasi  ob’ektlarni 
ko‘rsatish  qatoridagi  «bo‘shliq»larni  to‘ldirishdir.  Eksursiya  xizmatida  mavzuni 
yoritish uchun zarur bo‘lgan ob’ektlarning hammasi ham asl holicha saqlanmagan 
bo‘lishi  mumkin.  Masalan,  yillar  ta’sirida  buzilgan  tarixiy  binoni  ekskursantlar 
ko‘ra  olmasligi  mumkin  yoki  mazkur  ob’ektning  avvalgi  holati  to‘g‘risida 
ekskursantlarga  tasavvur  uyg‘otish  kerakdir.  Shu  maqsadda  ob’ektning  avvalgi 
holati  haqida  tasavvur  uyg‘otish  uchun  fotosuratlarni  yoki  aksincha,  ob’ektning 
kelajakdagi ko‘rinishini tasavvur qilish uchun uning loyihasini ko‘rsatish mumkin. 
«XIX  asr  madaniyati  namoyondalari»  nomli  ekskursiyada  Xiva  xoni,  shoir 
Muhammad Raximxon Feruz rasmini ko‘rsatib mavzuni yanada boyitish mumkin. 
Ekskursiya  xizmatida  asl  hujjatlar,  qo‘lyozmalar,  adabiy  asarlarning  nusxasi  gid 

---

84 
 
hikoyasini  ishonchli  qilishga  yordam  beradi.  Ko‘rgazmali  vositalarning  yana  bir 
muhim  vazifasi  ob’ekt  haqida  tomoshaviy  tasavvur  uyg‘otishidadir.  «Gid 
portfeli»da fotosuratlar, geografik xaritalar, jadvallar, rasmlar, mahsulot namunalari 
va  boshqalar  kiritiladi.  Bunday  «portfel»lar  odatda  har  bir  mavzu  uchun  alohida 
taxlanadi.  Ular  doimo  gidning  qo‘l  ostida  bo‘lib,  o‘tmish  va  kelajakka  bo‘ladigan 
«sayohat»ni qiziqarli va foydali o‘tkazishga yordam beradi.  
«Portfel»ning  ko‘rgazmali  vositalari  ekskursiya  mavzusidan  kelib  chiqib, 
foydalanishga qulay bo‘lishi, lekin son jihatdan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Aks holda 
ular ekskursantlarni asosiy ob’ektlardan chalg‘itib, e’tiborini susaytiradi. 
Ko‘rgazmali vositalarni tanlab olishda quyidagi mezonlar inobatga olinadi: 
- 
ulardan foydalanishning zaruriyati va maqsadliligi; 
- 
ilmiy  ahamiyati,  ya’ni  qanchalik  ushbu  ko‘rgazmali  vosita  ekskursiya 
xizmatini  boyitishi,  ko‘rsatish  va  hikoyani  ko‘rgazmali  va  tushunarli  qilishi 
mumkin;  
- 
jozibadorligi; 
- 
aniqligi; 
- 
saqlanganlik holati. 
Fotosuratlar,  xarita  sxemalar,  reproduksiyalar  18x24sm  o‘lchamli  karton 
asosli, aniq va tiniq bo‘lishi, avtobusda ko‘rsatishga mo‘ljallangani esa 24x30smga 
kattalashtirilishi  zarur.  Ijodiy  guruh  yangi  ekskursiya  mavzusini  tayyorlashda 
to‘plangan  ko‘rgazmali  vositalardan  mavzuni  yoritishga  gidga  yordam  beradigan 
eng  yorqinlarini  tanlaydi  va  marshrutda  ularni  ko‘rsatish  metodikasini  tekshirib 
olishadi.  Keyin  «portfel»dagi  vositalarni  qo‘llash  bo‘yicha  tavsiyalarni  uslubiy 
ishlanmaga kiritishadi. 
«Portfel»dagi  har  bir  ko‘rgazmali  vositaga  eslatma  qog‘ozi  birkitiladi  va 
ro‘yxatiga aniqlik kiritiladi. Muzeylar, ko‘rgazmalar, arxivlar «portfel» vositalarini 
tanlashga katta yordam qiladi.