O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Hikoya  va  individual  matn.  Hikoyaning  muvaffaqiyati  individual  matnning 
qay  darajada  sodda  nutq  tarkibiga  yaqinligiga  va  gidning  nutq  qobiliyatlari 
qanchalik  hisobga  olinganligi  bilan  o‘lchanadi.  Matnlarning  ongimizga  ta’siri  
darajasi  ko‘p  sabab  va  shartlarga  bog‘liq  (mantiq,  isbot,  mavzu,  axborotning 
yangiligi, notiqning psixologik aloqaga  kira olishi  qobiliyati va  b.). Biroq   nutqda 
uning xususiyatlari, tarkibiy tuzilmasi, o‘ziga xosligi ham muhimdir. 
Bir  xil  mavzuga  oid  gidlarning  individual  matni  mazmunida,  ma’lumotni 
yoritishda,  tarixiy  hodisalar,  faktlarni  baholashda  o‘xshashlik  bo‘ladi.  Gidning 
individualligi nimada namoyon bo‘ladi? Gidlar bir mavzudagi ekskursiya xizmatini 
o‘tkazishda bir xil narsani turlicha hikoya qiladilar. Ular hikoyasi mazmunan bir xil 
bo‘lsada, so‘z boyligidan foydalanish  shakli, hissiyotlilik darajasi turlicha bo‘ladi. 
Ekskursiya metodikasi giddan individual matnni tayyorlashida oddiy ma’ruzachi va 
gidning nutqi  orasidagi  farqni  anglashni talab etadi. Ekskursiya  xizmati davomida 
ko‘rsatilishi  zarur  bo‘lgan  ob’ektlar  gidni  «shoshiltiradi»,  2-3  soat  davomida 
ekskursantlarning  tik  oyoqda  va  ochiq  havoda  bo‘lishi  gidlarni  qisqa  gapirishga, 
guruh  oldida  turgan  ob’ektlarni  aniq  tavsiflashga,  hodisalarni  lo‘nda  hikoya 
qilishga majbur qiladi.  
Gid hikoyasining davomiyligi ob’ekt o‘ziga jalb qila olishi mumkin bo‘lgan 
vaqtdan  ziyod bo‘lmasligi, ko‘p holda bu  jarayon 5-7  daqiqani tashkil  etadi. Agar 
bu  vaqtga  rioya  etilmasa,  hikoya  qanchalik  jonli  bo‘lmasin,  hech  qanday  usullar 
ekskursantlar 
diqqat-e’tiborini 
tiklay 
olmaydi. 
Shuning 
uchun,  uslubiy 
adabiyotlarda  «ob’ekt  tili»  degan  atama  ishlatiladi.  Gidning  asosiy  vazifalaridan 
biri ham ob’ektni «gapirtira olishi»dir. 

---

82