O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Mantiqiy  o‘tishlar.  Yangi  ekskursiya  xizmatini  tayyorlovchi  guruh  oldida 
barcha  mavzular  mazmunini  bir  butunga  bog‘lash  kabi  mas’uliyatli  vazifa  turadi. 
Bu  masala  mantiqiy  o‘tishlar  yordamida  hal  bo‘ladi.  Mantiqiy  o‘tishlar 
ekskursiyaning  mustaqil  bo‘lmasada,  lekin  muhim  qismi  hisoblanadi.  Yaxshi 
tuzilgan  mantiqiy  o‘tishlar  ma’lumotlarni  bayon  etishdagi  ketma-ketlikni 
ta’minlaydi, keyingi mavzuosti qiziqish bilan qabul qilinishini kafolatlaydi. 
Ko‘pgina hollarda ekskursiya xizmatida bir mavzuostidan boshqasiga o‘tishda 
rasmiy (konstruktiv) o‘tishlardan foydalaniladi. Ekskursiya mavzusining mazmuni 
bilan bog‘liq bo‘lmagan, ekskursiya xizmatining bir qismi bilan ikkinchisi o‘rtasida 
«bog‘lovchi ko‘prik» bo‘lmagan o‘tishlar rasmiy o‘tishlar deb yuritiladi (masalan, 
«endi  maydon  bo‘ylab  yuramiz»;  «endi  biz  sizlar  bilan  kuzatishni  davom 

---

83 
 
ettiramiz»; «kelinglar, yana bir ajoyib joyni ko‘ramiz»). Bunday rasmiy o‘tishlarni 
ishlatishni  inkor  qilish  yoki  ekskursiya  jarayonidagi  xatolik  deb  qarash  ham 
noto‘g‘ridir.  Agar  ob’ektlar  orasidagi  masofadan  sanoqli  soniyalarda  o‘tilsa 
(avtobusda,  poyezdda,  qayiqlarda)  bunday  o‘tishlar  majburiy  ishlatiladi  (masalan, 
«endi o‘ng tomonga qarang»  yoki  «endi yon  tomonda  joylashgan  obidaga e’tibor 
berishingizni  so‘rayman»).  Yana  ob’ektlar  muzey  va  ko‘rgazmalardagi  mavzuli 
zallarda,  devorlarda  bir-biriga  nisbatan  zich  joylashgani  sababli  ham  rasmiy 
o‘tishlardan  foydalaniladi.  Rasmiy  o‘tishlar  mavzuostilar  orasida  «bog‘lovchi 
ko‘prik» bo‘lmasada, ekskursantlarni keyingi ob’ekt bilan tanishishga yo‘naltiradi.  
Mavzu bilan uyg‘unlashtirilgan mantiqiy o‘tish samaraliroqdir. Bunday o‘tish 
guruhning  keyingi  to‘xtash  joyiga  harakatlanishidan  oldin  yoki  ob’ekt  oldidagi 
to‘xtash  joyida  tugashi  mumkin.  Mantiqiy  o‘tishning  davomiyligi  bir  ob’ektdan 
ikkinchisiga o‘tish vaqtiga teng bo‘ladi.