O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Jadval 14 
AQSH umumiy ovqatlanish korxonalarining turlari va tavsifi 
 
Korxona turi  
va uning 
ixtisoslashuvi 
Kattaligi 
(o‘rinlar soni) 
Joylashishi 
Xizmat ko‘rsatish 
shakli  
Narxi  
Haridorlar 
Menyu 
(taomnoma) 
Boshqarish 
Restoran to‘liq 
xizmati bilan 
75-200 
Shahar  yoki 
shahar atrofida 
transport 
tarmoqlarining 
kesishgan joyida 
Stol atrofida 
Yuqori va 
to‘liq 
xizmatni 
kiritadi 
Maxsus 
tantanali kechki 
ovqatga taklif 
etilishi 
Menyu «Alya 
kart» porsion 
ovqat va uning 
har biriga ta’luqli 
narx to‘liq taom 
va ichimliklar 
to‘plami 
Mustaqil yoki 
assotsiilashgan 
restoranlar 
zanjirining 
a’zosi 
Tematik 
xizmatlar bilan 
100-400 
Katta bo‘lmagan 
savdo va transport 
markazida 
Stol atrofida, 
ichimliklar 
qo‘shilgan holda 
O‘rtacha va 
yuqori 
narxda 
Tur gruppalar va 
yakka shaxslar 
Qovurilgan 
go‘sht, dengiz 
mahsulotlari 
hamda milliy 
taomlar 
Restoran zanjiri 
tarkibida 
to‘lahaqli yoki 
franshiz a’zosi 
Banket xizmat 
bilan 
10-200 
Mehmonxonada, 
motelda,  kurortda 
Har xil 
O‘rtacha 
darajada 
Maxsus tadbirga 
taklif qilinganlar 
Oldindan 
tanlangan 
ovqatlarning 
xilma – xil turlari 
Mehmonxona 
korxonasi 
ovqatlanish 
direktori 
«Shved stoli» 
bilan 
100-400 
Transport 
magistrali 
yaqinidagi alohida 
turgan korxonalar 
O‘z-o‘ziga 
xizmat 
Yagona 
narx 
Uncha yuqori 
bo‘lmagan 
narxga 
intiluvchi 
iste’molchi 
Kafeteriyadagiga 
nisbatan ancha 
cheklangan 
taomlar 
Xususiy 
shaxslar yoki 
o‘rtoqlik 
Kafeteriy 
100-400 
Savdo markazi 
yaqinida 
Har xil 
O‘rta 
darajada 
Yuqori 
darajadagi 
narxga 
intiluvchi oilalar 
va yakka 
kishilar 
«Alya kart» 
menyusi; taomlar 
keng ruyxati, 
ammo biroq 
chegaralangan 
ichimliklar 
Zanjir tarkibida 
Kofeynya 
100-300 
Mehmonxonada, 
Stol 
O‘rta 
Mehmonxonada  Vaqt yetishmagan 
Mehmonxona 

---

                      
194 
otelda va kurortda 
atrofidagilarga 
neformal xizmat 
ko‘rsatish 
darajada 
yashash, 
motelda 
sharoitda tatil va 
tushlik 
ovqatlarning 
chegaralanishi 
korxonasining 
umumiy 
ovqatlanish 
direktori 
Kofeshop 
35-300 
Uncha ko‘p 
transport harakati 
bo‘lmagan 
rayonda 
Baland stol 
atrofida tik holda  
O‘rtacha 
joylashgan 
joyi va 
menyuga 
bog‘liq 
holda 
Ko‘p kishilar 
davrasi 
Nonushta, tushlik 
va kechki ovqatga 
taomlarning keng 
to‘plami 
Restoran zanjiri 
to‘la huquqli 
yoki franshizm 
a’zosi 
Keytering 
Chegaralangma 
gan 
Ommaviy 
tadbirlar o‘tadigan 
joyda 
Har xil xizmatlar 
binodan 
tashqarida 
Xizmat 
ko‘rsatish 
va menyuga 
bog‘liq 
Ommaviy 
tadbirlar 
ishtirokchilari 
Buyurtma 
berilgan 
taomlarning to‘liq 
to‘plami (zakuska 
va ichimliklar) 
Ayrim kishilar 
yoki 
kompaniyani 
boshqaruvchi 
lar 
Oshxonalar 
tashkilotlarda va 
korxonalarda 
10-500 
Yirik korxonalar 
va tashkilotlarning 
ajralmas qismi 
Har xil 
O‘rtacha 
kompleks 
narx; 
to‘lovning 
taxminiy 
shakli 
Korxonalar va 
tashkilotlar- 
ning ishchilari 
va kelib 
ketuvchilar 
Kompleks 
tushliklar, siklli 
menyu 
Shartnoma 
bo‘yicha kasbiy 
boshqaruvi 
 
Manba: 
A.Yu. Aleksandrova. Mejunarodniy turizm. M., 2004. 
 

---

                      
195 
Odatda sayyohlar qaysi mamlakatda bo‘lsalar, o‘sha mamlakatning oshxonasi 
bilan  tanishishga  qiziqadilar.  Ko‘p  hollarda  shular  o‘zlari  shaharlarning  qiziqarli 
milliy hamda arzon restoranlari haqida ma’lumot berib o‘tishadilar. Milliy restoranlar 
bilan tanishtirish nuqtai nazardan ham sayohatlar tashkil etiladi. Masalan, Bavariyada 
sayyohlarni  Bavariya  (Germaniya)  oshxonasi  bilan,  ya’ni  mashhur  oq  sosiskalar 
hamda  bavarcha  pivo  bilan  mehmon  qilishadi.  Myunxenda  esa  sayyohlarni  albatta 
«Xofbrayxaus»ga, ya’ni eng katta pivo zaliga olib borishadi. Avstriyada dunyoda eng 
mashhur bo‘lgan vencha shnitsellarni (katlet turi) tamaddi qilishga olib borishadi va 
albatta Italiyada esa hech qaysi tushligi pastasiz (makaronli taom) o‘tmaydi. 
AQSH  da  va barcha ko‘pgina  mamlakatlarda afg‘oncha, kolumbcha, hindcha, 
chexcha kabi restoranlar ishlab kelmoqda. 
Oxirgi paytlarda vegeterianlarga xos oshxonalar ham paydo bulla boshlayapdi, 
yoki  yahudiylar  uchun  maxsus  tayyorlanadigan  taomlar  restoranlar  ham  faoliyat 
ko‘rsatib kelmoqda. 
Yuqoridagilardan  tashqari  restoranlar  ixtisoslashuvi  bo‘yicha  ham  ajratiladi. 
Masalan,  faqatgina  baliq  yoki  go‘shtli  taomlar  taklif  qiladigan  restoranlar. 
Restoranlar  faqatgina  bitta  taomni  ishlab  chiqarishga  ixtisoslashishi  ham  mumkin. 
Aytaylik, pitssa tayyorlash. 
Amerikaliklar restoranlarni ikkita kategoriyalarga klassifikatsiya qiladilar: 
Ulik  servisli  –  bu  restoranlar  keng  tanlovli  taomlar,  yuqori  darajadagi 
oshxonalari  bilan  ajralib  turadi.  Bunday  restoranlar  rasmiy  va  norasmiy  bo‘lishi 
mumkin.  Ularni  narxlari,  menyusi  bo‘yicha  klassifikatsiya  qilish  mumkin.  Bu 
restoranlarda asosan fransuzcha va italyancha kulinariya an’analarini qo‘llaydilar. 
Ixtisoslashgan  –  bunga,  biron-bir  bir  tipda,  masalan,  tez,  ommaviy,  kundalik 
xizmat ko‘rsatish yoki milliy taomlar tayyorlashga ixtisoslashgan restoranlar kiradi. 
Bitta  restoran,  ham  to‘liq  xizmat  ko‘rsatuvchi,  ham  ixtisoslashgan  bo‘lishi 
mumkin. 
Restoranlar quyidagilarga bo‘linadi: 
- tez xizmat ko‘rsatuvchi, bular bitta asosiy taomni tayyorlashga ixtisoslashgan 
bo‘ladi:  (gamburgerlar,  pitssa,  dengiz  mahsulotlari,  tovuq,  quymoqlar,  sendvichlar, 
Meksika taomlari). 
-  Oilaviy  restoranlar  –  bular  eski  kofeen  prinsipiga  moslashtirib 
tashkillashtirilgan. 
- Milliy oshxona restoranlari – bularni AQSH da etnik oshxonalar deb atashadi. 
Bunday  etnik  (yoki  etnografik)  ovqatlanish  korxonalari  sayyohlar  tomonidan  katta 
qiziqish bilan foydalaniladi. 
-  Tematik  restoranlar  –  bu  biron-bir  temani,  masalan  musiqa  eshitish:  futbol 
tomosha  qilish  imkoniyatini  ishlab  chiadilar.  Bu  restoranlar  chegaralangan 
assortimentdagi taomlarni taklif qiladilar. Ularning asosiy maqsadi  – muhit yaratish. 
Tematik  ovqatlanish  korxonalari  nafaqa  AQSH  da,  paydo  bo‘lmoqda.  Masalan, 
Isroildagi  Tell-Aviv  va  Iyerusalim  yoki  Ulik  dengizigacha  bo‘lgan  yo‘l  kesishuvida 
«kafe» joylashgan. Bu kafe Elvis Preslining hayoti va ijodiga bag‘ishlangan. Bu esa 
sayyohlarning katta e’tiborini qozonib kelmoqda. 
Turistlar  o‘rtasida  restoranlarga  talab  juda  katta  ular  ikkita  katta  guruhga 
bo‘linadi: klassik va tez xizmat ko‘rsatish sohasi. Mashhur klassik restoranlar misoli 

---

                      
196 
san’at  asaridek  ko‘zga  tashlanadi.  U  noyob,  hayratomuz,  sherik  bilan  uzoq  suhbat 
qurishga  juda  ham  qulay  yoki  hechbo‘lmaganda  ichki  bezak  va  jihozlari  bilan 
xo‘randalarga  zavq-shavq  bag‘ishlaydi.  Ammo  ularning  narxi  haddan  tashqari  juda 
qimmat. 
Birinchi  klass  restoranlarining  muhim  belgisi  individuallikka  intilish 
hisoblanadi.  Ularning  betakror  qiyofasi  ichki  shinamlik  va  lazzatli  taomlari  bilan 
to‘ldiriladi.  «Leynsboro»  otelining  ana  shunday  vegetarian  restorani  Londonda 
Bukingmen saroyi ro‘parasida noklassik qarorgohda joylashgan. 
Angliyaning  mashhur  kishilari,  aktyorlar  va  rok-n-rolla  va  duzlari 
mehmonxonalari davrasida o‘z vaqtni o‘tkazish, xohlagan mashhur leynsboro tansiq 
taomlaridan  tatib  ko‘rishda  huzur  bag‘ishlaydi.  Rang-barang  va  nafis  taomnomaga 
gulsafsar  va  limonli  yalpizdan  arman  likyorigacha  qo‘shilgan  xushbo‘y  va  lazzatli 
suplar kiritilgan. 
Umumiy  ovqatlanish  korxonalarining  boshqa  guruhlarini  tez  xizmat