O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Jahon  mehmonxona  bazalarining  hozirgi  davrdagi  holati.  BTTning 
ma’lumotlari  bo‘yicha.  Jahonda  30  mln.  ga  yaqin  turli  xil  mehmonxona  o‘rinlari 
mavjuddir. 1980 yildan 2005 yilgacha ularning soni 90 % ga o‘sdi. Jahonning turistik 
mintaqalari bo‘yicha mehmonxonalar fondining taqsimlanishi xalqaro turizm tarkibi 
miqyoslari bilan mos keladi.  
Keyingi  o‘n  yillikda  mintaqalar  bo‘yicha  mehmonxonalar  taraqqiyoti  bir 
tekisda  kechmaydi.  Butun  jahon  miqyosida  mehmonxonalar  o‘rinlari  yillik  o‘rtacha 
o‘sishi  sur’atlari  1980  yildan  2005  yilgacha  3,5-4,5  %  ni  tashkil  etdi.  Umumjahon 

---

                      
191 
sur’atlariga yaqinroq ravishda mehmonxona bazasi Yevropa va Shimoliy Amerikada 
kengaydi.  O‘sha  yillarda  mehmonxona  fondi  Sharqiy,  Janubiy-Sharqiy  Osiyo  va 
Okeaniyada yiliga o‘rtacha 13,7 % ga ko‘paydi. 18 yilda qo‘shimcha 6 mln. dan ortiq 
o‘rinlar foydalanishga topshirildi. 
Hozirgi  kunda  jahonning  44  mamlakati  har  birida  100  mingdan  oshadigan 
o‘rinli mehmonxona fondiga ega. Ular qatoriga AQSH, Italiya, Germaniya, Fransiya, 
Ispaniya va boshqalarni kiritish mumkin. An’anaviy turistik mamlakatlarda o‘rtacha 
hajmdagi  otellar  yaqinginada  bozorga  chiqqan  va  o‘zi  to‘g‘risida  yangi  turistik 
yo‘nalishni  namoyon  etgan  mamlakatlarga  qaraganda  ancha  kam.  Bu  avvalgi 
yillardagidek  yirik  bo‘lmagan  qurilishlar,  eski  turistik  markazlarda  mijozlarni  qabul 
qilishda  yaratilgan  moddiy  bazaning  ulardagi  uncha  katta  bo‘lmagan  otellardagi 
ulushi yuqoriligi bilan izohlanadi. 
Joylashtirish  ob’ektlarining  qandaydir  o‘rinlar  bilan  ifodalangan  sig‘imiga 
qaramay,  BTTning  joylashtirish  sektorini  baholash  uchun  boshqa  ko‘rsatkichlardan 
foydalaniladi:  otellar  soni  va  ulardagi  nomerlar,  daromad  hajmi,  xodimlar  soni 
kabilar.  Jahon  mehmonxona  industriyasi  daromadlari  1995  yilda  253  mlrd.  amerika 
dollarini  tashkil  qildi,  uning  70  %  dan  ziyodrog‘i  Yevropaga  va  Amerikaga  to‘g‘ri 
keladi.  Ana  shular  otellar  soni  bo‘yicha  ham  yetakchilik  qilishayapti.  Ammo  bu 
ko‘rsatkich  bo‘yicha  ular  o‘rtasida  farq  katta.  Yevropada  jahondagi  jamiki  otellar 
umumiy  sonining  55  %  va  Amerikada  esa  22  %  ruyxatga  olingan.  Osiyo-Tinch 
okeani  mintaqasi  otellar  soni  bo‘yicha  kamtarona  o‘rinni  egallaydi  (14  %  dan 
yuqoriroq).  
Hozirgi  kunda  jahon  mehmonxona  industriyasi  15  mln.  kishini  ish  joyi  bilan 
ta’minlaydi.  Xodimlarning  chorak  qismi  Osiyo-Tinch  okeani  mintaqasidagi  shunga 
o‘xshash otellar va muassasalarda band bo‘ldi. Yevropa ulushi 24 % dan oshmadi. 
Markaziy  va  Sharqiy  Yevropa  mamlakatlarida  turistlarni  joylashtirish  bozori 
alohida  e’tiborga  molik.  Ularda  xalqaro  turistik  almashish  va  jalb  etish  imkoni 
darajasida mehmonxonalar bazasi kengaytirilmoqda. Agar ular o‘z sig‘imi jihatidan 
YEIdagi mamlakatlarning shunga o‘xshash bazalari bilan tenglasha olmasada, o‘sish 
sur’atlari bo‘yicha ulardan o‘zayapti.