O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Ishlab chiqarish texnologiyasi. Mo‘ljallangan maqsadga erishish uchun firma 
o‘z  ishlab  chiqarishlarini  tashkil  qiladi.  U  resurslar  (yer,  mehnat  va  kapital)  sotib 
oladi.  Ularni  tayyor  tovarga  yoki  xizmatlarga  aylantiradi.  Ishlab  chiqarishni  yo‘lga 

---

                      
126 
qo‘yar  ekan,  har  qanday  firma  ishlab  chiqarish  texnologiyasini  tanlash  zaruratiga 
duch  keladi.  Hatto  u  unchalik  murakkab  bo‘lmagan  biznes  bilan  shug‘ullanmoqchi 
bo‘lsada, masalan yo‘l yoqasida sayohatchitlarga tovar sotiladigan magazincha ochsa 
ham,  u  binoning  qaysi  qismida  nazorat  kassa  prilavkasiga  joy  ajratish  haqida  qaror 
qabul  qilishi  kerak.  Yana  vitrinaga  joy  tanlashi  jovonlarni  qanday  jihozlash 
kerakligini o‘ylab ko‘rishi lozim. Yangi meva va sabzovatlarni sotib olganda ularni 
sovutgichsiz sifatini buzmasdan saqlash chorasini topishi katta mehnat sarflab ularga 
narx  yozib  chiqishi  kerak,  yoki  narxnoma  tuzishi  lozimmi,  pulni  to‘lash  uchun 
apparat kerakmi yoki kassaga qo‘l bilan tulaydimi hal qilishi zarur bo‘ladi. 
Yirik  aviakompaniyalar  va  mehmonxona  korporatsiyalari  mijozlarga  xizmat 
ko‘rsatishning  nisbatan  murakkabroq  texnologiyalarini  hal  qiladilar.  Ishlab 
chiqarishning  klassik  nazariyasi  shundan  kelib  chiqadiki,  firma  ishlab  chiqarishning 
turli  usullari  qo‘shilishi  omillaridan  foydalanib,  bitta  va  shu  hajmda  mahsulot 
chiqarishni  ta’minlashi  mumkin.  Misol  uchun,  sharbatni  ko‘p  qo‘l  mehnati  talab 
qiladigan usulda yoki mashina uskunalarni qo‘llab kapital talab usulda olish mumkin. 
Bunda  muhimi,  qo‘llanilgan  texnologiya  tejamli  bo‘lsin,  resurslar  isrofgarchiligiga  
yo‘l  qo‘yilmasin,  qo‘shilgan  ishlab  chiqarish  omillar  har  biridan  samaraliroq 
foydalanishga erishilsin. 
Ekskursiya o‘tkazish uchun avtobus, haydovchi va ekskursovod talab qilinadi. 
Ikki avtobus, bitta haydovchi va ekskursovod yoki ikki  ekskursovod va haydovchisi 
bilan  avtobus  mavjud  bo‘lsa,  resurslar  (birinchi  holda  –  kapital,  ikkinchi  holda  - 
mehnat)  kamomadligi  paydo  bo‘ladi.  Keltirilgan  misolda  xizmat  ko‘rsatishning 
yagona  maqbul  usuli  mavjud.  Biroq  ko‘pincha  bir  yo‘la  bir  necha  ishlab  chiqarish 
omillarining  qo‘shilishi  variantlari  injener  –  texnik  nuqtai  nazaridan  bir  xil 
samaralidir. 
Ishlab  chiqarish  usullarining  firma  kira  oladigan  texnologik  samaradorligi 
haqida axborotlarni umumlashtirish uchun iqtisodchilar ishlab chiqarish funksiyasiga 
e’tibor  qaratadilar.  U  chiqarish  maksimal  hajmini  ko‘rsatadi,  firma  har  qanday 
resurslar to‘plamida uni olish mumkin.