O'zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Ta’lim tizimida eng ko‘p qo‘llaniladigan dars tiplari quyidagilardir:
1. YAngi bilimlarni bayon qilish darsi.
2. O‘tilgan materiallarni mustahkamlash darsi.
3. O‘quvchilarning bilim, malaka va ko‘nikmalarini tekshirish va baholash darsi.
4. Takroriy – umumlashtiruvchi va kirish darslari.
5.Aralash dars (yukoridagi dars turlarining bir nechtasini birga qo‘llanish).
Har bir dars turining ma’lum tuzilishi va xususiyatlari bor, bu narsa O‘qituvchining o‘quv 
materialini to‘g‘ri va samarali tushuntirishiga, mustahkam esda koldirishga, takrorlashga va uning 
o‘zlashtirilishini nazorat kilib borishiga yordam beradi.
Ma’lum bir dars turi bilan olib boriladigan mashg‘ulotlarda ikkinchi, xatto uchinchi bir 
dars turining elementlari bo‘lishi mumkin. Masalan, maktablarimizda eng ko‘p qo‘llaniladigan 
dars tiplaridan biri – yangi bilimlarni bayon qilish darsidir. Bu dars turi quyidagicha tuziladi:
a) yangi bilimlarni bayon qilish;
b) yangi bilimlarni mustahkamlash;
v) yangi bilimlar ustida mashq qilish;

---

g) yangi bilimlarga bog‘liq holda uy vazifalari topshirish.
Demak, har bir dars turlicha kurinishda bo‘ladi, shu sababli ham, shu darsda yangi bilimni 
bayon   qilish   bilan   birga   uni   mustahkamlash   (ikkinchi   bir   dasr   turi   elementi   –   savol–javob 
o‘tkazish), yangi bilimlar ustida mashq o‘tkazish (uchinchi bir dars turi elementi – masala va 
misollar   echdirish,   grammatik   tahlil,   grafik   ishlar   olib   borish),   uyga   vazifa   (boshqa   bir   dars 
elementi – tushuntirish, yo‘l-yuriklar ko‘rsatish va xokazo) kabi boshqa elementlarning bo‘lishi 
ham mumkin. SHunga qaramay, darsdan ko‘zlangan maqsad O‘quvchilarga yangi bilim berishga 
karatilgan bo‘lsa, butun didaktik usullar shunga buysundiriladi. SHuning uchun ham bunday dars 
yangi bilim berish darsi deb ataladi.
Ma’lum dars turi bilan ish olib borilayotganda boshqa bir dars elementlari asosiy dars 
turidan urin olishi va ayni paytda asosiy dars turining tuzilishini tashkil qilishi mumkin.
Demak, dars tuzilishi u yoki bu dars turining tuzilishini, uning qismlarini anglatadi.
Biroq,   dars   turlari   tuzilishidagi   har   qanday   qism   –   didaktik   usul,   dars   tuzilishi 
bo‘lavermaydi. U o‘qitish usuli bilan bog‘langandagina dars tuzilishini tashkil qila oladi. YA’ni 
dars tuzilishining o‘zgarishi bilanoq  dars olib borish usuli ham o‘zgaradi. Demak, darsning shu 
qismiga kelib, dasrning shakli ham, usuli ham o‘zgaradi, yangilanadi. Bu bilan darsning yangi 
bosqichi boshlanadi.