O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti

2. Matematik modellarning texnologik jarayonni boshqarish turiga qarab kassifikatsiyasi

Matematik modellar quyidagilarga bo'linadi.

1. Prognozli modellar yoki boshqaruvsiz hisoblash modellari.

Ushbu modellarning asosiy maqsadi - tizimning boshlang'ich holatini va uning chegaradagi harakati to'g'risida ma'lumotni bilib, vaqt va makondagi xatti-harakatlarini bashorat qilish.

Bunga issiqlik taqsimoti, elektr maydoni, kimyoviy kinetika, gidrodinamika modellari kiradi.

2. Optimallashtirish modellari:

• statsionar modellardan har xil texnologik tizimlarning loyihalash darajasida foydalaniladi;

• dinamik - loyihalash darajasida ham, asosan, turli jarayonlarni - texnologik, iqtisodiy va boshqalarni maqbul boshqarish uchun.

Optimallashtirish muammolarida ikkita yo'nalish mavjud.

Birinchisi, deterministik vazifalarni o'z ichiga oladi. Ularga kiritilgan barcha ma'lumotlar to'liq aniqlanadi.

Ikkinchi yo'nalish stoxastik jarayonlarga taalluqlidir. Ushbu vazifalarda ba'zi parametrlar tasodifiy yoki noaniqlik elementini o'z ichiga oladi.

Turli xil cheklovlarga ega bo'lgan ko'plab o'zgaruvchilardan iborat funktsiya ekstremumini topish usullari ko'pincha matematik dasturlash usullari deb nomlanadi.